сьвяціцель Марк Эфэскі
1. Зь ліку тых, якія бачаць славу Боскую, адзін бачыць яе больш дасканала, чым іншы, а менавіта – больш дасканала бачыць той, хто больш ачышчаны. Паняцьце ж “быць больш ачышчаным”, уводзіць паняцьце “быць меней ачышчаным”, гэта значыцца іншымі словамі, быць меней здольным да ўспрыняцьця бачаньня Бога; бо калі большае адпавядае большаму, то і на адварот, тое што меней – меншаму. Аднак, і той, хто зьдзейсьніў нейкія малыя грахі, пабачыць і ён Бога, без таго, каб выпрабаваць ачышчальнае полымя, бо замест таго ён мае ўплываючае чалавекалюбства Боскае, па словам вялікага Дзіянісія, вяшчаючага аб боскіх рэчах: “Набожна пражыўшым па заслугах даецца ад праведных лёсаў Боскіх узнагарода за сьвятлейшае і боскае жыцьцё, у той час як брудныя, зьдзейсьненыя імі па чалавечай нямогласьці, прабачае дабрыня Боскага чалавекалюбства; бо ніхто, як гаворыць Пісаньне, не ёсьць чыстым ад бруду”[i]
2. Затым, калі некаторыя рэчы ў адносінах да чагосьці іншага зьяўляюцца тоеснымі, то – і ў адносінах адна да адной яны тоесны (г.зн. калі “А=С” і “В=С”, то і “А=В”); калі гэта так, то і згодна дзеі (энэргіі) яны не адрозьніваюцца адзін ад другога, на падставе іх тоеснасьці, а таму вынік дзеі іх будзе не розным, а тоесным. І згодна выніку дзеі ачышчэньня, якое ёсьць адварочваньне ад граху і скіраванасьць да дабрадзейнасьці і дзеі, вызначаецца сузіраньне Бога. Але чысты ад чыстага нічым не адрозьніваецца. Калі ўсе, хто зьненавідзеў грэх, зьдзейсьнілі шмат добрых спраў, альбо не зьдзейсьнілі, на падставе таго, што гэтага не дала зрабіць сьмерць, аднак, як памёршыя зь добрай воляй, ачышчаюцца чысьцілішчам, то ўсе яны, як ачышчаныя, так і чыстыя, нічым паміж сябе не адрозьніваюцца, як не адрозьніваюцца і ад тых, якія сышлі зь жыцьця зь добрай воляй і добрымі справамі: бо па кірунку волі яны тоесны, а вынік недахопу спраў дапаўняецца праходжаньнем праз ачышчаючае полымя; такім чынам атрымліваецца, што ні ў адносінах дзеі (энэргіі), ні ў адносінах адпаведнага выніку, дабрашчасныя нічым адзін ад аднаго не адрозьніваюцца; але як дзея іх, ачышчаных ім, – тоесны, то таксама ў роўнай ступені, будзе тоесны вынік. Такім чынам, усе ў роўнай ступені пабачаць славу Боскую. Але Царква вучыць супрацьлегламу гэтаму, кажучы, што шмат сяліб у падрыхтаваным сузіраньні Бога[i]; з парадку і ступені якіх выяўляецца розьніца.
3. Затым, у вычышчаных душах больш не заўважаецца тое зло, на падставе якога быў ачышчальнае полымя; бо неабходна, каб ачышчэньне мела патрэбу ў выніку, які выяўляецца ў вызваленьні ад злу. Але зло і дабро узаемна супрацьстаяць, як недахоп у дачыненьні (поўнасьці) формы. Але ў тых рэчах, дзе не назіраецца ніякага недахопу, неабходна вынікае, што ў іх форма дасканалая: бо недасканаласьць паходзіць толькі на падставе недахопу. Такім чынам, вычышчаная душа будзе мець дасканалую выгоду, якая разумеецца як “асалода”. Але калі шматлікія дасканалыя рэчы знаходзяцца ў той жа форме, то яны не адрозьніваюцца адна ад аднай у паняцьці дабра, але толькі лікам адрозьніваюцца адна ад адной. І паколькі адпаведны вынік, які ёсьць асалода, даецца няйначай, як толькі на падставе ачышчэньня, то вынікае, што усе душы дабрашчасных знаходзяцца ў тоесным сузіраньні Бога, у чым і складаецца асалода. Але гэта – ня ёсьць праўдай! Бо Гасподзь кажа ў Эвангельлі, што шмат жыхароў у доме Айца[ii], – і не мала Сьвятх, якім не варта ня верыць, разумелі гэта як вызначэньня розьніцы ў шчасьлівым жыцьці. Значыцца, так ідзе справа.
4. Затым, адыход ад граху ёсьць зварот да Бога і любоў да дабрадзейнасьці, дзякуючы якой мы узыходзім да Бога. Але калі да праведна наладжанай волі далучаецца і дзеяньне дабрадзейнасьці, то тады няма ні ў чым недахопу. Калі ж душа мае недатыкальнасьць волі, але дзеяньне дабрадзейнасьці было б перарвана нажом сьмерці, тое адрозьненьне гэтай душы ад той душы, якая мае і тое і іншае, не іншае будзе, як толькі тое, што яна будзе ззаду яе ў дачыненьні спраў, г.зн. у стаўленьні дабрадзейнасьці. Калі, такім чынам, і яна таксама без пакуты зробіцца удзельніцай асалоды, то ясна, што яна удастоіцца не таго ж самага, чаго удастояцца дасканалыя душы, і такім чынам, неабходна прызнаць існаваньне розных сяліб; калі ж, на падставе недахопу, яна церпіць пакараньне і праходзіць праз чысьцілішча, і, такім чынам, калі—небудзь яна зраўнуецца зь дасканалай душой, папаўняючы пакутай тое, што бракавала, то, такім чынам, усе ў роўнай меры будуць сузіраць Бога; што, як недарэчнасьць, адмаўляецца.
5. Затым, для дасягненьня асалоды патрабуецца праведнасьць волі, якой уласьціва выяўляцца увогуле добрым станам душы, а таксама павінны сьледаваць ёй добрыя справы, годныя узнагароды. Але як рух волі, так і спарвы, неабходна абмежаваны сапраўдным жыцьцём, такое ж і ваша меркаваньне, і вы кажаце, што ў зьмешчаных у чысьцец воля нерухомая. Але, калі няма ніякага руху волі ні ў якім кірунку, то таксама адзін не можа быць больш годным, чым іншы. Такім чынам, хоць бы душы і не былі вычышчаны полымем, яны не будуць меней годнымі сузіраньні Бога, паколькі яны памерлі ў добрым стане душы, што галоўным чынам і патрабуецца для асалоды. Бо калі чысьцец не робіць волю з благой — добраю, — а менавіта правільны стан волі патрабуецца для асалоды, — то, значыць, чысьцілішча нічога не дае ў гэтым сэнсе. А тое, што не мае ніякай мэты, — існуе дарма; але Бог нічога не стварыў дарма. Значыць — чысьцілішча не існуе.
6. Затым, справядлівасьць вечнай пакуты зьяўляецца на падставе нязьменнасьці злой волі ў грэшніках; бо вечна грэшнай волі таксама адпавядаць і вечнае пакараньне. Як і наадварот, паводле наступнага: калі той, хто вечна знаходзіцца нязьменным у злу, караецца вечнай пакутай, то хто не падвергнецца вечнай пакуце, той, варта дапусьціць, не будзе мець сваю волю нязьменнай. Бо калі той, хто будзе яе мець нязьменнай у стаўленьні да зла — будзе знаходзіцца ў вечным пакараньні; то, той, хто будзе мець яе нязьменнай у стаўленьні да дабра, якую мае патрэбу ў пакараньні, калі, насупраць, яму належаць вянкі? Тым часам, як вы сьцьвярджаеце, тыя, якія чысьцяцца тым (ачышчальным) полымем, маюць волю нязьменнай. Такім чынам, значыць, не патрэбна ім чысьціцца тым полымем.
7. Затым, за нязьменнасьцю ў добрым ладзе ідзе бязгрэшнасьць у чалавеку. Бо, калі любоў да дабра і гарачая прага яго зьяўляюцца падставай не жадаць злу, і калі чалавек моцна палюбіць адно, то ад процілеглага гэтаму адхіляецца, тым часам, як зло процілегла дабру, і грэшнасьць — дабрадзейнасьці, то, такім чынам, любоў да дабрадзейнасьці выганяе грэшнасьць. Бо гаворыцца “Я сказаў: “вызнаю Госпаду злачынствы мае”; і Ты зьняў зь мяне віну грэху майго”[iii]. І яшчэ “Ён даруе ўсе беззаконьні твае”[iv].Але вы (лаціняне) кажаце, што ў зьмешчаных у чысьцілішча воля не можа зьмяняцца, быўшы зусім добрай, і такім чынам, выходзіць, што мучацца вось бязгрэшныя і зусім незаслужана нясуць пакараньне.
8. Затым, воля можа зьмяняцца ў стаўленьні зла датуль, пакуль душа злучана зь целам; але пасьля таго як адбудзецца вызваленьне яе ад цела, яна будзе знойдзена ў тым, чаго жадала, і ў гэтым застанецца знаходзячыся нязьменна і, паводле гэтага стану, атрымлівае альбо узнагароду альбо кару, а не праходзіць праз чысьцілішча.
9. Затым, больш уласьціва дабрыні Божай малое дабро не пакінуць без увагі, чым малы грэх зьлічыць годным пакараньні. Аднак, малое дабро ў тых, якія зьдзейсьнілі вялікія грахі, не атрымае узнагароды, па чыньніку перавагі зла Так і малое зло ў тых, якія былі праведнымі ў вялікіх справах, не прывядзе да накліканьня пакараньні, дзякуючы таму, што лепшыя справы перамагаюць: бо калі няма таго, што уяўляе вялікую частку, то тады, вядома, не будзе і таго, што складае меншую. Такім чынам, не варта верыць у ачышчальнае полымя.
10. Нарэшце, як маецца малое дабро ў тых, якія ў астатнім благія, так і малое зло — у тых, якія ў іншым добрыя. Але малое дабро ў тых не можа прывесьці да гэтай узнагароды, якая ідзе за добрыя справы, але толькі можа вырабіць адрозьненьне ў пакараньні: так і малое зло не прывядзе да пакараньня, але вырабіць адрозьненьне ў ступені асалоды. Такім чынам, не варта верыць у ачышчальнае полымя.
[i] Dionys. Areopag. P. G. t. 3, col. 561 d.
No comments:
Post a Comment
Note: Only a member of this blog may post a comment.