АДСЯЧЭНЬНЕ ГАЛАВЫ ЯНА ПАПЯРЭДНІКА

мітрапаліт Антоні (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

Мы звыклі ў нашым жыцьці, што пра усякую патрэбу, зь нагоды усякага выпадку мы зьвяртаемся да Бога за Яго дапамогай. І на кожны наш кліч, на кожны крык смутку, пакуты, страху, мы чакаем, што Гасподзь уступіцца за нас, абароніць, суцешыць; і мы ведаем, што Ён робіць гэта увесь час, і што максымальны Свой клопат пра нас Ён выявіў, зрабіўшыся чалавекам і памёршы за нас і дзеля нас.

Але часам бывае ў жыцьці нашага сьвету, што Бог зьвяртаецца за дапамогай да чалавека. І гэта бывае увесь час, але часта ледзь прыкметна альбо праходзіць зусім незаўважана. Увесь час Бог зьвяртаецца да кожнага зь нас, просячы, молячы, угаворваючы быць у гэтым сьвеце, які Ён так умілаваў, што жыцьцё за яго паклаў, — быць Яго жывой прысутнасьцю, быць Яго жывым клопатам, гледзячай, добрадзеючай, уважлівай. Ён нам кажа, што усё, што мы ні зрабілі б добрага для нейкага чалавека, мы для Яго зрабілі; тым самым Ён заклікае нас быць тут як бы на Яго месцы. А часам Ён некаторых людзей кліча да больш асабістага служэньня Яму. У Старым запавеце мы чытаем пра прарокаў; прарок Амос кажа, што прарок — гэта чалавек, зь якім Бог падзяляецца думкамі Сваімі. Але не толькі думкамі, але і Сваёй справай. Памятаеце прарока Ісаю, які ў бачаньні бачыў Госпада азіраючагася і прамаўляючага: Каго паслаць Мне? — і прарок устаў і сказаў: Мяне, Гасподзь...

Але вось сярод прарокаў, сярод людзей, якія Богу паслужылі сэрцам непадзеленым, усёй вялікай сілай душы, ёсьць адзін, памяць якога мы зьдзяйсьняем сёньня і каго Бог назваў найвялікім сярод тых, якія народжаны на зямлі. Гэта Ян Хрысьціцель. І сапраўды, калі удумаесься ў ягоны лёс, здаецца, няма лёсу больш велічнага і больш трагічнага. Увесь лёс ягоны была ў тым, каб як бы не быць для таго, каб у сьвядомасьці і ў бачаньні людзей узрос Адзіны, Які ёсьць — Гасподзь.

Успомніце першае, што гаворыцца пра яго ў Эвангельлі паводле Марка: “Ён голас абуральны ў пустэльні”. Ён толькі голас, ён настолькі зрабіўся адзіным, настолькі ужо не падзельным са сваім служэньнем, што ён зрабіўся толькі Божым голасам, толькі дабравесьнікам; нібы яго як чалавека, чалавека цела і крыві, чалавека, які можа тужыць і пакутаваць, і маліцца, і шукаць, і стаяць, у канчатковым выніку, перад будучай сьмерцю, — нібы гэтага чалавека няма. Ён і яго пакліканьне — адно і тое ж; ён — голас Госпада, гучашчы, грукаючы сярод пустэльні людзкай; той пустэльні, дзе душы пустыя, таму што вакол Яна людзі былі, а пустэльня ад гэтага заставалася нязьменнай.

І далей Сам Гасподзь кажа пра яго ў Эвангельлі, што ён — сябар Жаніха. Сябар, які так моцна, так дужа любіць жаніха і нявесту, што ён здольны, забыўшыся сябе, служыць іх любові, і служыць тым, каб ніколі не апынуцца лішнім, ніколі не быць там і тады, калі ён не патрэбен. Ён — сябар, які здольны абараніць любоў жаніха і нявесты і застацца па—за яе межамі, захавальнікам таямніцы гэтай любові. Тут таксама вялікая таямніца чалавека, які здольны як бы не зрабіцца тым, каб штосьці большае, чым ён, было. І далей сам Хрысьціцель кажа пра сябе ў адносінах да Госпада: “Мне трэба прымяншацца, на нішто сыходзіць, для таго каб Ён узрос.” Трэба, каб аб мне забыліся, каб толькі аб Ім памяталі, трэба, каб мае вучні ад мяне адвярнуліся і сышлі, падобна Андрэю і Яну на берагах Ярдана ракі, для таго, каб рушыць усьлед непадзеленым сэрцам толькі за Ім: я жыву толькі для таго, каб мяне не стала!

І апошняе — страшная выява Яна, калі ён ужо быў у вязьніцы, калі ужо вакол яго звужваўся круг прыходзячае сьмерці, калі не было ў яго ужо выйсьця, калі гэта каласальна вялікая душа завагалася. Крочыла на яго сьмерць, канчалася жыцьцё, дзе нічога ў яго не было свайго, у мінулым быў толькі подзьвіг адрачэньня ад сябе, а наперадзе — цямрэча. І ў гэты момант, калі завагаўся ў ім дух, паслаў ён вучняў спытаць у Хрыста: Ці ты Той, Якога мы чакалі? Калі Той, тое вартае ў юных гадах жыўцом памерці. Калі Ён — Той, варта прымяншацца з года ў год, каб Яна забыліся і толькі выява Будучыні узрастала ў вачах людзей. Калі Ён — Той, тады варта зараз і паміраць ужо апошнім паміраньнем, таму што усё, для чаго Ян жыў, было выканана і зьдзейсьнена. Але раптам Ён не Той? Тады страчана усё: і юнацкасьць, і найвялікая сіла сьпелых гадоў, усё загублена, усё бессэнсоўна; і яшчэ страшней, што здарылася гэта таму, што Бог быццам “ашукаў”. Бог, які заклікаў Яна ў пустэльні, Бог, што адвёў яго ад людзей, Бог, якія натхнілі яго да подзьвігу самазабойства. Няўжо Бог ашукаў, і жыцьцё прайшло, і звароту няма?

І вось, паслаўшы вучняў да Хрыста з пытаньнем: “Ці ты Той?”, Ян не атрымлівае прамога, суцяшаючага адказу. Хрыстос не адказвае яму: “Так, Я Той, ідзі зь мірам!” Ён толькі дае прароку адказ іншага прарока пра тое, што сьляпыя становяцца відушчым, што кульгавыя ходзяць, што мёртвыя уваскрасаюць, што жабракі задаволеныя. Ён дае адказ зь Ісаі, але Сваіх слоў не дадае, — нічога, акрамя аднаго грознага папярэджаньня: “Дабрашчасны той, хто не спакусіцца пра Мяне. Пайдзіце, скажыце Яну”. І гэты адказ дасягнуў Яна ў перадсьмяротным яго чаканьні: вер да канца, вер, не патрабуючы ні сьведчаньняў, ні доказаў, ні знакаў. Вер, таму што чуў ты усярэдзіне, у глыбінях душы тваёй, голас Гасподні, які загадвае дзеяць справу прарока. Прарокі ў сваім часам найвялікім подзьвігу нейкім чынам могуць абаперціся на Госпада. Яна ж Бог падтрымлівае толькі тым, што загадаў яму быць Папярэднікаў і дзеля гэтага выявіць максымальную веру, упэўненасьць у рэчах нябачных. І вось чаму духі займае, калі мы думаем аб ім, і вось чаму кожны раз, калі мы думаем пра подзьвіг, якому мяжы няма, мы успамінаем Яна. Вось чаму з тых, нарадзіўшыхся сярод людзей нараджэньнем натуральным і узносіліся цудоўна мілатой, ён зь усіх — самы вялікі.

Сёньня мы сьвяткуем дзень адсячэньня… Сьвяткуем... Слова “сьвяткаваць” мы абвыклі разумець як радасьць, але яно ж значыць “заставацца без спраў”, а без справы можна заставацца, таму што захлісьне душу радасьць і ужо справы няма да звычайных спраў, а можа гэта здарыцца таму, што рукі апусьціліся ад гора ці ад жаху. І вось такое сёньняшняе сьвята: за што возьмесься перад тварам таго, пра што мы чулі сёньня ў Эвангельлі?

І вось у гэты дзень, калі перад жахам і веліччу гэтага лёсу апускаюцца рукі, нас заклікае Царква маліцца аб тых, якія таксама ў жаху і трапятаньні і зьдзіўленьні, і ў роспачы часам, паміралі на поле бітвы, паміралі ў засьценках, паміралі самотнай сьмерцю. Пасьля таго як вы прыкладзяцеся да крыжа, памолімся пра усіх тыя, якія на поле бою жыцьцё паклалі, каб жылі іншыя, схіліліся да зямлі, каб акрыяў іншы. Успомнім тых, якія з тысячагодзьдзя ў тысячагодзьдзе, а не толькі ў наш час, гінулі страшнай сьмерцю, таму што яны умелі любіць, ці таму, што іншыя любіць не умелі, успомнім усіх, таму што усіх ахінае любоў Госпада, і за усіх мае быць, молячыся, вялікі Ян, які прайшоў праз усю трагедыю ахвяры да канца кананьня і сьмерці без адзінага слова суцяшэньня, а толькі уладным наказам Божым: “Вер да канца, і будзь верны да канца!”. Амін.

АДСЯЧЭНЬНЕ ГАЛАВЫ ПРАРОКА, ПАПЯРЭДНІКА І ХРЫСЬЦІЦЕЛЯ ГОСПАДА ЯНА

29 жніўня

Аб пакутніцкае сьмерці Яна Папярэдніка ў 32 годзе пасьля Нараджэньня Хрытовага нам распавядаюць Эвангелісты Мацьвей (Мц. 14:1 – 12) і Марк (Мк. 6:14 – 29).

Пасьля Хросту Гаспода сьвяты Ян Хрысьціцель быў кінуты ў вязьніцу Ірадам Антыпай, кіраўніком Галілеі. (Пасьля сьмерці Ірада Вялікага рымляне падзялілі тэрыторыю Палестыны на чатыры часткі і ў кожнай частцы паставілі кіраўніком свайго стаўленіка. Ірад Анціпа атрымаў ад імпэратара Аўгуста ў кіраваньне Галілею). Прарок Божы адкрыта выкрываў Ірада за тое, што, пакінуўшы законную жонку, дачку Аравійскага цара Арэфы, ён беззаконна жыў сумесна зь Іраідай, жонкай свайго брата Піліпа (Лк. 3:19, 20). У дзень свайго нараджэньня Ірад уладкаваў баль вяльможам, старэйшынам і кіраўнікам тысячаў ваяроў. Дачка Іраіды Саламія скакала перад гасьцямі і дагадзіла Іраду. У падзяку дзяўчыне ён пакляўся даць усё, чаго яна папытае, нават да паловы свайго царства. Кепская танцорка па радзе сваёй зласьлівай маці Іраіды прасіла даць ёй адразу ж на блюдзе галяву Яна Хрысьціцеля. Ірад засмуціўся. Ён баяўся гневу Боскага за забойства прарока, якога сам раней слухаўся. Баяўся ён і народа, любіўшага сьвятога Папярэдніка. Але з—за госьцяў і неасьцярожнай клятвы ён загадаў адсекчы галаву сьвятому Яну і аддаць Саламіі. Па паданьню, вусны мёртвай часткі прапаведніка пакаяньня яшчэ разоў адкрыліся і прамовілі: “Ірад, не павінна табе мець жонку Піліпа, брата твайго”. Саламія узяла блюда з галавой сьвятога Яна і аднесла сваёй маці. Апантаная Іраіда пакалола язык прарока іголкай і закапала яго сьвятую галаву ў нячыстым месцы. Але набожная Яна, жонка аканома Ірада Хузы, пахавала сьвятую галяву Яна Хрысьціцеля ў глінянай пасудзіне на гора Эляёнскае, дзе ў Ірада быў уласны участак зямлі (здабыцьцё годнае галявы сьвяткуецца 24 лютага). Сьвятое цела Яна Хрысьціцеля узялі ў тую ж ноч яго вучні і пахаалі ў Севасьціі там, дзе здзейсьнілася злачынства. Пасьля забойства сьвятога Яна Хрысьціцеля Ірад працягваў кіраваць яшчэ некаторы час. Понцій Пілят, кіраўнік Юдэі, пасылаў да яго зьвязанага Ісуса Хрыста, над Якім ён насьмяяўся (Лк. 23:7—12).

Суд Боскі адбыўся над Ірадам, Іраідай і Саламіяй яшчэ пры іх зямным жыцьці. Саламія, пераходзячы зімой рэчку Сікорыс, правалілася пад лёд. Лёд сьціснуў як так, што яна вісела целам у вадзе, а галава яе знаходзілася над лёдам. Падобна там, як яна некалі танцавала нагамі па зямлі, цяпер яна, быццам танцуючая, зьдзяйсьняла бездапаможныя рухі ў ледзяной вадзе. Так яна вісела да таго часу, пакуль востры лёд не перарэзаў яе шыі. Труп яе не быў знойдзены, а галаву прынесьлі Іраду зь Іраідай, як некалі прынесьлі ім галаву сьвятога Яна Папярэдніка. Аравійскі цар Арэфа помсьцячы на ганьбу сваёй дачкі вырушыў вайной супраць Ірада. Пацярпеўшы паражэньне, Ірад патрапіў пад гнеў рымскага імпэратара Каля Калігулы (37 – 41) і быў разам зь Іраідай сасланы ў выгнаньне ў Галію, а потым у Іспанію. Там яны загінулі ў час землятрусу. Памяць адсячэньня галавы сьвятога Яна Папярэдніка Царквой усталяваны жорсткі пост, як выяву смутку хрысьціян аб прымусовай сьмерці вялікага Прарока ўсёй зямлі.

КАНСТАНЦІН ІВАНАВІЧ АСТРОСКІ

(1460-1530)

Адзін зь сама славутых герояў беларускай гісторыі, вялікі абаронца Айчыны. Паходзіў з роду турава-пінскіх князёў, нашчадкі якіх з канца ХІV стагодзьдзя мелі галоўнай рэзідэнцыяй горад Астрог на Валыні. Вайсковую службу пачаў удзелам у барацьбе з крымскімі татарамі ды ў першай вайне Маскоўскай дзяржавы супраць Вялікага Княства Літоўскага. Як найбольш таленавіты вайсковы кіраўнік ва узросьце 37 гадоў атрымаў чын гетмана найвышэйшага - галоўнага начальніка над войскам дзяржавы - і неўзабаве здабыў эўрапейскую славу.

У змаганьні з крымскімі татарамі і маскоўскімі заваёўнікамі Астроск не меў сабе роўных. Згодна зь надпісам на ягоным надмагільлі, гетман 63 разы дамагаўся перамогі над імі. Асабліва слаўнай была перамога над амаль утрая большым маскоўскім войскам на рэчцы Крапіўне пад Воршай 8 верасьня 1514 года.

Удалым манэўрам вывеўшы маскоўцаў пад зьнішчальны агонь артылерыі, К.Астроск вымусіў іх ратавацца уцёкамі. Старадаўная песьня так апісвае гэтую падзею:

Масква стала наракаці,
Места Воршу пакідаці;
А як зь Воршы уцякалі
Рэчку невялічку пракліналі:

“Бадай ты, рэчка, сто лет высыхала,
Як наша слава тутака прапала;
Бадай ты высыхала да сканчэньня сьвету
Што нашай славанькі ужо нету”.

Слава Воршы ужо нягорша.
Слаўся, пан Астроскі!

Пра выдатную перамогу, якой Астроскі фактычна уратаваў краіну ад чужога панаваньня, даведалася уся Эўропа. Ёй быў прысьвечаны спэцыяльны лісток навінаў, выпушчаны ў Нюрнбэргу ў 1514 годзе. Аршанская бітва увайшла ў эўрапейскія хрэстаматыі зь ваеннай гісторыі як узор удалай тактыкі змаганьня зь намнога перасяжнымі сіламі ворага, як прыклад вырашальнага уплыву таленту і майстэрства вайсковага начальніка на вынік баталіі.

Нястомна рупячыся пра належную абарону Вялікага Княства, найвышэйшы гетман не шкадаваў ні свайго жыцьця, ні сродкаў ды на уласныя грошы ставіў харугвы вершнікаў. У Эўропе Канстанціна Астроскага называлі “Ромулам”, “Сцыпіёнам”, “другім Ганібалам”, “князем, найбольш вартым сьветлай памяці”. Гетманства гэтага “брата расейцаў па царкве, але іх страшнага ворага ў полі” стала узорам вайсковай чыннасьці ў Вялікім Княстве.

8 ВЕРАСНЯ 1514. БІТВА ПАД ВОРШАЙ

Ул. Арлоў

На зыходзе 1512 года Маскоўская дзяржава распачала новую вайну за “искони русские земли” - Беларусь і Украіну, што уваходзілі ў склад Вялікага Княства Літоўскага і пад уладаю Маскоўшчыны ніколі не знаходзіліся.

Фарпостам Княства на усходзе быў старажытны беларускі горад Смаленск. У ліпені 1514-га яго узяло ў аблогу велізарнае 80-тысячнае войска маскоўцаў, папоўненае наёмнікамі зь заходнеэўрапейскіх краінаў. Па гарадзкіх умацаваньнях амаль бесьперапынна білі трыста гарматаў. Ваявода Юры Салагуб капітуляваў.

Натхнёны посьпехам маскоўскі князь Васіль ІІІ кінуў свае войскі углыб Беларусі. Усьлед за Смаленскам здаліся ворагу Крычаў, Амсьціслаў і Дуброўна. Крамлёўскі валадар быў настолькі упэўнены ў сваёй перамозе, што пад час адной зь застоліц загадаў сваім ваяводам “войскі літоўскія і польскія з каралём да Масквы як быдла пугамі гнаць”. Над дзяржаваю сапраўды навісла сьмяротная небясьпека.

Вялікі князь Жыгімонт Стары здолеў сабраць пад свае сьцягі ў Менску толькі трохі болей за 30 тысяч ваяроў. Тут былі 16 тысяч коньнікаў паспалітага рушаньня Вялікага Княства пад камандаваньнем славутага гетмана Канстанціна Астроскага, 14 тысяч польскіх конных жаўнераў, тры тысячы найманай пяхоты і 2500 шляхцічаў-добраахвотнікаў з Польшчы. Жыгімонт з чатырохтысячным войскам застаўся ў Барысаве, а асноўныя сілы на чале зь Астроскім рушылі насустрач варожай ардзе. Пры канцы жніўня адбыліся першыя сутычкі зь ворагам на рэках Бярэзіне, Бабры і Друці.

Пасьля некалькіх паразаў расейскае войска спынілася паміж Воршай і Дуброўнай на рэчцы Крапіўне. Тут і адбылася вырашальная бітва. Частка коньніцы Астроскага уброд і наўплаў - без стратаў - пераправілася цераз Дняпро. Астатнія коньнікі, пяхота і артылерыя пераадолелі раку трохі вышэй, па таемна наведзеным наплыўным мосьце. Палкі Канстанціна Астроскага пачалі шыхтавацца насупроць стану маскоўцаў уначы з 7 на 8 верасьня. У цэнтры гетман паставіў 16 тысячаў ліцьвінскай коньніцы, па баках - палякаў. Наперадзе былі сабраныя сама трапныя стралкі.

На досьвітку пад гукі трубаў і бубнаў маскоўскія ваяводы Чаляднін і Булгакаў-Голіца павялі палкі ў першую атаку. Астроскі зьвярнуўся да сваіх ваяроў з кароткай гарачаю прамовай: “Мужныя рыцары! Няхай доблесьць і мужнасьць вашы будуць вартыя слаўных бацькоў!..”

Няўдача першай атакі не надта зьбянтэжыла Чалядніна і Голіцу: у іх была амаль трохразовая перавага - 80 тысяч супроць 30. Такая самаўпэўненасьць саслужыла ваяводам дрэнную службу. Яны кепска узаемадзейнічалі і нават не лічылі патрэбным дапамагаць адзін аднаму. Калі ваяры Астроскага ударылі па палках Булгакава-Голіцы, Чаляднін ад бою ухіліўся, а калі удар абрынуўся на ягоных ваяроў, Голіца адплаціў тым сама.

Спроба абысьці нашае войска і наляцець з тылу не удалася, і пасьля паўдня маскоўскія ваяводы кінулі на праціўніка галоўныя сілы. Сеча дасягнула найвышэйшага напалу. Гетман быў сярод сваіх жаўнераў. Ягоная узьнятая над галявою булава дадавала мужнасьці слабейшым.

І раптам здарылася нечаканае: коньніца Астроскага завагалася, спыніла націск, а потым і наагул пакацілася назад. Расьцягнутыя баявыя парадкі маскоўцаў з пераможнымі крыкамі перайшлі ў наступ. Колькі хвілінаў коньнікі і сапраўды уцякалі, а тады зьнячэўку крута павярнулі убок. Расейская дваранская коньніца апынулася перад пакінутымі ў засадзе гарматамі.

Сьмяротны град артылерыі спыніў атаку. Чужынцы, зьбіваючыся ў бязладныя натоўпы, замітусіліся і паказалі нядаўнім “уцекачам” сьпіны. Коньніца Астроскага расьсекла сьціжму заваёўнікаў на часткі і расьсеяла іх па шырокім прырэчным полі. Ворагаў гналі і секлі яшчэ пяць вёрстаў. Вада ў Крапіўне пачырванела ад крыві і, паводле паданьня, выйшла з берагоў, бо целы мноства забітых загацілі раку. Шмат хто знайшоў сваю сьмерць у Дняпры, у навакольных лясах і балотах.

Летапісы і кронікі паведамляюць, што маскоўская раць страціла забітымі блізу 40 тысячаў. Чаляднін, Булгакаў-Голіца і яшчэ восем ваяводаў трапілі ў палон. Разам зь імі ў руках у пераможцаў апынуліся дзьве тысячы «дзяцей баярскіх» і тры тысячы шэраговых воінаў. Прыгаломшаны весткаю пра поўны разгром свайго войска Васіль ІІІ абвясьціў, што усе палонныя для яго - мёртвыя, і кінуў іх на вырак лёсу. Булгакаў-Голіца вярнуўся ў Масковію толькі ў 1552 годзе.

Аршанская бітва стала адной зь найбуйнейшых у Эўропе ХVІ стагодзьдзя. Бліскучая перамога нашай зброі аддала ініцыятыву вайны ў рукі Вялікага Княства. Усе захопленыя маскоўцамі гарады, апроч Смаленска, былі вызваленыя. Пачаў развальвацца накіраваны супроць Польшчы і Вялікага Княства Літоўскага таемны альянс Маскоўшчыны і эўрапейскіх дзяржаваў. Крымскія татары, уражаныя перамогаю пад Воршай, на два гады спынілі набегі на Княства і павярнулі сваіх коней у бок Маскоўшчыны.

У сьнежні 1514 года вялікі гетман Канстанцін Астроскі трыюмфальна уступіў у сталіцу дзяржавы Вільню. У гонар перамогі на ягоныя сродкі там былі збудаваныя праваслаўныя храмы Сьвятой Тройцы і Сьвятога Мікалая, якія захаваліся дагэтуль.

Апісаньне бітвы пад Воршай зьмешчанае ў “Кроніцы” Мацея Стрыйкоўскага. Праз некалькі гадоў пасьля перамогі невядомым мастаком было створанае жывапіснае батальнае палатно, на якім адлюстраваны адзін зь эпізодаў сечы. На карціне, што захоўваецца цяпер у Нацыянальным музэ ў Варшаве, можна убачыць баявыя бел-чырвона-белыя сьцяжкі беларускіх ваяроў. Гэта першая па часе выява нашага нацыянальнага сьцяга. Памяць пра слаўную перамогу увасобілася і ў беларускай народнай песьні:

Ой, у нядзельку параненька
Узышло сонца хмарненька,
Узышло сонца над борам,
Па-над Сялецкім таборам.
А ў таборы трубы йграюць,
Да ваяцкае парады зазываюць,
Сталі рады адбываці,
Адкуль Воршы здабываці:
А ці з поля, а ці зь лесу,
А ці з рэчкі невялічкі?
А ні з поля, а ні зь лесу,
Толькі з рэчкі невялічкі.
А ў нядзельку параненьку
Сталі хлопцы-пяцігорцы,
Каля рэчцы на прыгорцы:
Гучаць разам зь самапалаў,
З сяміпалых ад запалаў.
Б'юць паўсоткаю з гарматаў.
Масква стала наракаці,
Места Воршу пакідаці;
А як зь Воршы уцякалі,
Рэчку невялічку пракліналі:
“Бадай ты, рэчка, сто лет высыхала,
Як нашая слава тутака прапала;
Бадай высыхала да сканчэньня сьвету
Што нашай славанькі ужо нету”.
Слава Воршы ужо ня горша
Слаўся, пан Астроск!

У 1992 годзе ў дзень гадавіны бітвы пад Воршай на пляцы Незалежнасьці ў Менску адбылася прысяга беларускіх вайскоўцаў на вернасьць свайму народу.

СЛОВА Ў ДЗЕНЬ БЕЛАРУСКАЕ ВАЙСКОВАЕ СЛАВЫ – 8 ВЕРАСЬНЯ

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

Упадабаныя, браты і сёстры мае, беларусы!

Сёньня сабраліся мы тут, у сьвятым храме, каб малітоўна ўшанаваць вялікі подзьвіг нашых продкаў – слаўную перамогу беларускага войска над расейскімі заваёўнікамі пад Воршай. Перамогу, якая залатымі літарамі назаўсёды ўпісана ў слаўную гісторыю нашага народу. Што ж адбылося ў гэты дзень, 496 гадоў таму? Чаму мы сёньня сьвяткуем гэты дзень?

У ліпіне 1514 года маскоўская арда, якая налічвала больш за 80 тысяч, зноў уварвалася ў наш дом – Беларусь. Вораг захапіў і абрабаваў Смаленск і рушыў углыб, на Друцк і Воршу… Вялікая небясьпека навісла над Айчынай, бо арда антыхрыста не шкадавала: а ні малога, а ні старога. Кроў нявінных дзяцей і жанчын пацякла ракой…

Слаўны праваслаўны беларускі палкаводзец, князь Канстантын Астроскі меў тады толькі каля 30 тысяч воінаў, але сьмела выступіў супраць захопнікаў. Вы толькі падумайце: з 30 тысячамі супраць больш як 80-ці тысячнага маскоўскага войска! Давайце паразважаем: Чаму яны з такой адвагай пайшлі на ворага? Чаму не спужаліся войска, якое было значна большым? Чаму яны пайшлі…не, не паміраць! Князь Канстантын павёў іх перамагаць і яны сьвята верылі ў перамогу! Але чаму яны верылі яму, верылі ў перамогу, і самаахвярна крочылі ў бой?

Увесь адказ – Вера. Сам князь Канстантын Астроскі быў ня толькі выдатны ваяк і палкаводзец, ён быў глыбока веруючы праваслаўным чалавекам… Непахісную праваслаўную веру мелі і ягоныя ваяры… Нашае беларускае войска было Праваслаўным і Хрысталюбівым. Войска было Хрысталюбівым, бо Хрысталюбівай была ўся Беларусь. І праз нашу родную Праваслаўную веру не было разьніцы ў абавязку прад Хрыстом і Айчынай у князя і селяніна, шляхціца і гараджаніна… Было агульнае разуменьне: гэтая Праваслаўная вера, Родная зямля, мова і само жыцьцё дадзенае самім Госпадам! Таму паўстаўшы на ўсё гэта, жадаючы скарыць яго, паланіць – ён не толькі вораг нам, на зямлі народжаным, а і вораг Госпада. Бо прыйшоў вораг разбурыць твор Уладара…

І пайшло ў бой беларускае войска. Пайшло на змаганьне зь непахіснае верай у Хрыстову праўду. Хай іх было мала, але ж і зброя Давыда была мізэрнай у параўнаньні са зброяй Галіяфу…. І як Давыд перамог Галіяфа, дзеючы імям Божым і зь Ягонае дапамогай, так і беларускае войска пад сьцягам праўды Хрыстовай перамагло значна большае войска маскоўскіх заваёўнікаў! Бо, як мы чулі ў сёньняшнім Эвангельлі, прамовіў Збаўца: “вера твая ўратавала цябе” (Лк. 17:19). Вера і праўда прынесьлі перамогу нашым продкам. Вера і праўда ўратавалі ў той бітве Беларусь! Гасподзь быў зь нашымі продкамі, а калі ты жывеш з Госпадам, то хто супраць цябе?

Калі падобная Хрысталюбівая праваслаўная сьвядомасьць узрастае ў нас, узрастае ў Беларусі, тады – сьмерць напаткае ўсіх нашых ворагаў і будзе наша Айчына вольнай і незалежнай. Тады дарэмна спрачацца – якія рукі ўздымуць меч над ворагамі Беларусі і павядуць нас на новае варшанскае поле. У адраджэньні Беларусі – малітва гэта вагонь, які гарэў і будзе гарэць у душы і сэрцы кожнага беларуса, паўстаўшага за свабоду і незалежнасьць. Нашы шыхты зноў пойдуць пераможнае хадой супраць ворагаў Хрыста і Беларусі, пойдуць з Непераможным Крыжам, як на подзьвіг, чакаючы ўзнагароды толькі ў Вечнасьці… Дачакаемся лі мы новага пераможнага сьвітанку на нашым варшанскім полі? Хто ведае… Але ён надыдзе, бо зь намі Хрыстос, зь намі нашы сьвятыя, зь намі нашы славутыя продкі. Калі ўсё гэта ёсьць у нашым сэрцы – яно падкажа, што мусіш зрабіць каб хутчэй надышоў пераможны сьвітанак…

І што вельмі жадаецца заўважыць сёньня, у гэты сьвяточны дзень: Тады, як і зараз, маскоўскія рабаўнікі хавалі свае злачынныя намеры пад прыгожымі словамі “абароны Праваслаўя”… “абароны агульнае рускасьці”… Ці не падаецца вам гэта знаёмым, ці не тут пачынаецца гісторыя так званага “Рускага сьвету” сёньняшніх “дабрадзеяў” зь Масквы? Як і калісьці, у сівой старажытнасьці, злачынцы сваімі бруднымі рукамі спрабуюць выкарыстаць, дзеля гвалту і паланеньня Беларусі, нашу любоў да Сьвятога Праваслаўя. Але ж іх “заваёўніцкае і зьнішчаючае праваслаўе” – гэта падман, грубая падробка. І, пераймаючы нашым слаўным продкам, мы не спакусімся на падман, не будзем пераймаць у неабачлівасьці старажытнаму Адаму… У нас ёсьць свая, дадзеная Богам зямля і мова, у нас ёсьць сапраўдная Сьвятая Праваслаўная вера і Гасподзь паказаў праўдзівы жыцьцёвы шлях. Дык пойдзем гэтым шляхам, не спакушаючыся дарамі злога. Будзем любіць сваю зямную Айчыну і абараняць яе, каб зрабіцца годнымі Айчыны Нябеснай. Амін.

СЬВЯТАЯ ЛІТУРГІЯ Ў ДЗЕНЬ БЕЛАРУСКАЙ ВАЙСКОВАЙ СЛАВЫ

Сёньня, 8 верасьня, праваслаўныя беларусы Ўкраіны малітоўна ўшанавалі беларускіх герояў. Сьвятыя Літургія прайшлі ў Ужгарадзе, Львове і Луцку.

У Львове, нягледзячы на працоўны дзень, больш за 30 беларускіх патрыётаў, іх украінскіх родзічаў і сяброў сабраліся ў храм на Сьвятую Літургію. У часе літургіі, зьдзейсьненае на беларускае мове, казаньня зь нагоды сьвята прамовіў пратаярэй Сяргей Горбік.

АБ БОСКАЕ ЛІТУРГІІ

мітрапаліт Антоні (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа!

Выратавальнік у Эвангельлі нам кажа, што дзе двое ці трое зьбіраюцца ў Яго імя, там Ён будзе сярод іх. Ці аддаём мы сабе справаздачу ў тым, што мы сёньня перажываем, што сёньня было? Сабралася нас крыху народу, але наколькі больш таго, чым трэба для таго, каб Хрыстос Выратавальнік, наш Бог быў у нашым асяродзьдзі! Ён быў тут сярод нас. Не сьвятар сваёю сілаю зьдзяйсьняе Боскую літургію, не ён сваёй рукой прапануе нам прычасьце Сьвятых Таямніц. Зьдзяйсьняльнік літургіі, зьдзяйсьняльнік абедні — Сам Гасподзь Ісус Хрыстос, наш Бог, наш Выратавальнік. Сьвятар прамаўляе словы, ён зьдзяйсьняе дзеяньні, але сіла дзеючая — ад Самага Бога. Толькі што зьдзейсьніўся цуд у нашым асяродзьдзі — Хрыстос стаяў і зьдзяйсьняў Літургію. Бачна зьдзяйсьняў яе я, нябачна зьдзяйсьняў яе Выратавальнік Хрыстос. Ён быў сярод нас. І калі мы падыходзілі да прычасьця, і я, і вы — мы атрымалі прычашчэньне Сьвятых Таямніц нябачна Ягонае рукой. Хіба гэта не дзівосна, хіба гэта — не такі цуд і не такая радасьць, каб нам увесь тыдзень, больш таго, можа быць, усё жыцьцё яе пранесьці зь сабой. Зь намі быў Бог, мы былі зь Ім, і не як чужыя — як Яму родныя, як самыя Яму блізкія людзі, зь якімі Ён жадаў падзяліць абед Свой, Сваю Таемную Вячэру, даць нам той хлеб, які Ён ператварыў у Сваё Цела, даць нам тое віно, якое Ён ператварыў у Сваю Кроў, каб не толькі мы былі сёньня зь Ім, але каб Ён хлебам і віном, Целам і Крывёй Сваёй увайшоў у нас, зрабіўся намі, і мы зрабіліся, колькі мы можам гэта панесьці, тым, што Ён ёсьць, такім чалавекам, якім Ён быў на зямлі.

Таму будзем з поўнае глыбокае пашанай ставіцца да самай службы, трымцячы на яе прыходзіць, але зь якой радасьцю, зь якой радасьцю пра тое, што Гасподзь у нашым асяродзьдзі, што Ён зьдзяйсьняе служэньне, што Ён нам дае прычасьце, і што мы робімся удзельнікамі Яго чалавечай, але, па слову апостала Пятра, і Боскай прыроды. Мы усё сыдзем, кожны ў свой бок, а зь намі пойдзе Хрыстос. Ягоная Кроў бяжыць у нашых сасудах, Ягонае Цела праймае нашу цялеснасьць. Дзе б мы ні былі, нават тады, калі мы пра гэта не думаем, нават калі мы гэтага не усьведамляем, зь намі прыходзіць Хрыстос да тых людзей, якія, можа, Яго не чакалі, але так у Ім маюць патрэбу, — людзі без веры, людзі без надзеі, людзі без любові, людзі без радасьці, людзі без чысьціні, людзі, што ў поцемках. Мы, прыходзячы ў іх асяродзьдзе, у сабе, як у сьвятой пасудзіне, прыносім Хрыстову прысутнасьць. Хіба гэта не радасьць? І як мы павінны сябе захоўваць, ведаючы гэта! Калі б Царква нам даручыла вось гэту сьвятую Чару са Сьвятой Крывёй і са Сьвятым Целам Хрыстовым, як бы мы захоўвалі! Мы баяліся б дакрануцца да яе, мы глядзелі б на яе трымцячым сэрцам. Так павінны мы ставіцца да сябе самім і адзін да аднаго, таму што мы больш гэтай Чары. Гэта Чара застаецца срэбрам, мы робімся роднымі Хрыста Выратавальніка, братамі, сёстрамі Ягонымі, як Ён нас Сам заве ў Эвангельлі.

Будзем таму прыходзіць у царкву як да найвялікай радасьці, будзем стаяць разам, ведаючы, што не толькі зь намі Хрыстос, але што кожны зь нас нясе ў сабе прысутнасьць Хрыстова, і што мы павінны служыць адзін аднаму з глыбокай павагай, зь любоўю, зь ласкай, ахвярна, як Хрыстос нам паслужыў жыцьцём і сьмерцю.

Які гэты цуд, якая гэта радасьць! Падзякуем Бога за гэта. Палюбім адзін аднаго дзеля гэтага любоўю Гасподняй, і тады наш збор зробіцца іншым, ён зробіцца, як сьвятло, як радасьць для усіх, хто вакол яго, і Хрыстос усьцешыцца пра нас — што не дарма Ён жыў, не дарма Ён памёр, што Ён пакінуў за Сабой весьнікаў Яго хроснай любові, Яго пераможнага уваскрэсеньня. Амін.

СУПРАСЬЛЬСКІ ДАБРАВЕШЧАНСКІ МАНАСТЫР

Сярод сьвятых мясьцін Кіеўскае Царквы заслужаным шанаваньнем карыстаецца Супрасьльскі Дабравешчанскі манастыр – пэрліна беларускага праваслаўя.

Супрасьльскі Дабравешчанскі манастыр быў заснаваны ў 1498 г. праваслаўным беларускім ваяводам і маршалкам Вялікага Княства Літоўскага Аляксандрам Хадкевічам у сваёй рэзыдэнцыі ў Грудцы. У новаствораны манастыр зьехалася вялікая колькасьць манахаў з Кіеўскіх манастыроў.

Грудак у той час быў досыць мітусьлівым горадам, да таго ж блізасьць да двара ваяводы перашкаджала манаскаму жыцьцю. Таму, атрымаўшы дазвол на перанос манастыра, у 1500 годзе браты перасяліліся на бераг ракі Супрасьлянцы. Як распавядае легенда, браты апусьцілі крыж з часткай Жыватворчага Крыжа Госпада у раку. Крыж спыніўся насупраць урочышча Сухі Хруд.

Гэтым быў пакладзены пачатак Супрасьльскаму манастыру. Першым храмам, пабудаваным у 1500 годзе, была драўляная царква Сьвятога апостала Яна Багаслова, нябеснага апекуна бацькі Аляксандра Хадкевіча, загінуўшага ў турэцкім палоне. Недалёка ад храму быў пабудаваны манастырскі корпус. З 1503 па 1511 гады быў пабудаваны каменны сабор Дабравешчаньня Ўсясьвятой Багародзіцы. Будынак храму яднаў у сябе бізантыйскі і гатычны архітэктурныя стылі. Новы храм быў асьвячоны Кіеўскім мітрапалітам Іосіфам (Солтанам), які прывёз зь сабой дзеля новастворанага храму сьпісак зь цудатворнага абраза Маці Боскае Смаленскае. Прывезены ім абраз у будучым атрымаў назву Супрасьльскі. У Дабравешчанскім саборы існуюць два прадзелу – сьвятога Феадосія Пячорскага і сьвятых Барыса і Глеба. Трэці храм – Уваскрэсеньня Хрыстовага – пабудаваны ў час росквіту манастыра, а менавіта ў сярэдзіне XVI стагодзьдзя. Прыблізна ў той жа час, у 1557 годзе, майстры іканапісу на чале зь сэрбам Няктарыям расьпісалі саборны храм Дабравешчаньня цудоўнымі фрэскамі, выкананымі ў традыцыі балканскае школы.

У другой палове XVI стагодзьдзя Супрасьльскі манастыр робіцца адным зь выбітных цэнтраў беларускае культуры, які моцна ўплываў на культуру ўсёй Кіеўскае мітраполіі. Ён падтрымліваў кантакты зь іншымі цэнтрамі манаскага жыцьця на Афоне, Кіеве, Слуцку, Вільні, нават у Сэрбіі і Баўгарыі. Паступова ў манастыр была сабрана вялікая бібліятэка, адна зь найлепшых у Кіеўскае Царкве. Да 1557 года ў манастырскае бібліятэцы было сабрана каля 209 рукапісаў і друкаваных кніг, а да 1645 года іх колькасьць павялічылася да 587 адзінак. Паміж рукапісамі захоўваліся такія пэрліні, як Мінея ХІ стагодзьдзя, пазьней названая Супрасьльскім кодэксам, Царская зь летапісам, Часаўнік зь летапісам, “Касмаграфія” Косьмы Індыкаплова.

Супрасьльскія манахі цікавіліся гісторыяй Беларусі. Арыгіналы рукапісаў яны атрымлівалі ня толькі зь іншых манастыроў, але і ад прыватных асоб. Адной зь дабрачынцаў была ўдава Аляксандра Ягелончыка – княгіня Алена. У манастыры знаходзілася “Летапіс Аўраамкі”, у якой апісвалася гісторыя беларускае дзяржавы – Вялікага Княства Літоўскага. Манастыр старана зьбіраў сьведчаньні не толькі аб падзьвіжніках Кіеўскае Царквы, а і іншых праваслаўных народаў. Так, у 1593 годзе, выхадзец зь Масковіі Іван Праскура, склаў у Супрасьлі жыцьцё сьвятога Сяргея Раданежскага. У бібліятэцы манастыра знаходзіліся таксама і помнікі баўгарскае сярэднявечнае літаратуры, зьвязаныя зь дзейнасьцю сьвятых Кірыла і Мяфодзія. Тут знаходзіліся пахвальныя словы ў гонар сьвятога Клямэнція Ахрыдскага, жыцьцяпіс сьвятога Савы Сэрбскага, а таксама казаньні і лісты Кіеўскага мітрапаліта Рыгора Цамблака.

З часоў намесьніцтва архімандрыта Сяргея (Кінбара) Супрасьльскі манастыр набывае годнасьць лаўры, а ягоныя настаяцелі малі годнасьць падпісваць саборныя пастановы Кіеўскае мітраполіі адразу за архімандрытамі Кіева–Пячорскае лаўры.

Браты манастыра несьлі цяжкі крыж абароны чысьціні Праваслаўя ў Рэчы Паспалітай. У сьценах манастыра было створаны і памножаны не адзін палемічны твор. Сярод найбольш вядомых твораў XVI стагодзьдзя можна назваць: “Пасланьне да ўгорскага караля Яна Заполіі ад манахаў Сьвятой Гары Афон”; “Пасланьне да лацінян”; “Размова хрысьціяніна зь юдэям аб веры і абразах”; “На богапраціўную, на паганую лаціну, якую папы, што ў іх, выдумалі ў іх паганае веры”. Таксама на беларускіх і ўкраінскіх землях Вялікага Княства Літоўскага быў добра вядомы твор “Пісаньне супраць лютараў”, напісаны ў 1570 годзе супрасьльскім манахам Яўстахіям.

Адным зь найбольш вядомых настаяцеляў манастыру быў архімандрыт Іларыён (Масальскі), які актыўна змагаўся зь насаджэньнем Берасьцейскае ўніі. Бачачы стойкасьць у Праваслаўі архімандрыта Іларыёна, мітрапаліт Міхайла (Рагоза) асабіста прыехаў у манастыр і схіляў манахаў да прыняцьця ўніі, але браты засталіся вернымі Сьвятому Праваслаўю. Іх мужнасьць і стойкасьць так паўплывала на мітрапаліта Міхайлу, што ён да самай сваёй сьмерці больш не ўздымаў гэтага пытаньня. Пасьля сьмерці мітрапаліта Міхайла ў 1598 годзе, новы ўніяцкі мітрапаліт Іпацій (Пацей), прыехаўшы ў Супрасьльскі манастыр, абвясьціў манахам аб пераходзе манастыра ў унію. Манахі не згадзіліся з такім рашэньнем і, абвясьціўшы ўніяцкага мітрапаліта Іпація ерэтыкам, адмовіліся яму падпарадкоўвацца. Неўзабаве архімандрыт Іларыён за няпослух япіскапу быў пакліканы на царкоўны суд, а 19 студзеня 1602 года акруговай граматай караля Сігізмунда ён быў адхілены ад кіраваньня манастыром. Чатыры гады выпала вандраваць архімандрыту Іларыёну, пакуль пасьля просьбы Ераніма Хадкевіча кароль не адмяніў свой загад, і ён здолеў павярнуцца ў радны манастыр.

У 1609 годзе, пасьля сьмерці архімандрыта Іларыёна, новым настаяцелям манастыра робіцца архімандрыт Герасім, які яшчэ ў 1603 годзе склаў зь сябе прысягу ўніяцкаму мітрапаліту. Пры архімандрыце Герасіме ў манастыры захоўваецца праваслаўе, але наступны намесьнік – архімандрыт Самуіл (Сечанка) пагадзіўся на саступкі ўніятам. У 1631 годзе манастыр пераходзіць у падпарадкаваньне ўніяцкаму мітрапаліту, а ў сакавіку 1635 года ў ім быў прыняты новы Статут. Пераход манастыра ў унію не мог не адбіцца на ягоным духоўным жыцьці. У Дабравешчанскім саборы ў гэты час зьяўляецца барочны іканастас, зроблены гданскім рэзчыкам Андрэем Мадзелеўскім. У другой палове XVIII стагодзьдзя моцна зьмяніўся ўвесь унутраны выгляд храму. Фрэскі XVI стагодзьдзя былі замаляваны белай фарбай.

З 1645 па 1652 гады былі пабудаваны пакоі архімандрыта. У 1695 – 1697 гадах узьведзена званіца. У 1702 годзе яна згарэла і была пабудавана зноў у першае палове XVIII стагодзьдзя. Актыўнае будаўніцтва вялося ў час намесьніцтва ўніяцкага мітрапаліта Льва (Кішкі). У 1695 годзе пры манастыры была адчынена друкарня, у якой друкаваліся богаслужэбныя кнігі на беларускім ізводзе царкоўна–славянскае мовы. Тыпаграфія была узмоцнена ў 1709 – 1728 гадах.

У 1824 г. Супрасьльскіе манахі выказалі добраахвотнае жаданьне вярнуцца ва улоньне праваслаўя, што і адбылося пасьля Полацкага сабору ў 1839 г. Насельнікі манастыра неўзабаве аднавілі праваслаўныя традыцыі манаскага жыцьця. У 1887 г. са сьцен Дабравешчанскага сабора была зьнятая пабелка, так што храм шмат у чым набыў свой першапачатковы выгляд. У 1889 – 1890 гадох была пабудавана царква сьвятога. апостала. Яна Багаслова. У 1901 г. уладкаваныя новыя праваслаўныя могілкі, на якіх зьявілася царква сьвятога велікамучаніка. Георгія.

У 1915 г., пасьля пачатку Першай сусьветнай вайны, быў выдадзены адмысловы указ аб прымусовай эвакуацыю жыхароў Супрасьлю углыб Расіі. Разам з гараджанамі зьехалі і манахі, узяўшы з сабой цудатворную Супрасьльскую ікону Боскай Маці і царкоўнае начыньне. Пасьля Першай сусьветнай вайны утварылася самастойная Польская дзяржава. У 1919 годзе мясцовыя улады зачынілі і апячаталі Дабравешчанскую царкву, а манастыр перайшоў у валоданьне дзяржаўнага казначэйства. У 1922 годзе манастырскія будынкі былі перададзены школе і братоў выгналі зь манастыру. Неўзабаве беларускі праваслаўны прыход у Супрасьлі перастаў існаваць. Храм сьвятога апостала Яна Багаслова быў аддадзены пад патрэбы Каталіцкае Царквы. У 1935 г. частка будынкаў манастыра атрымалі ў арэнду айцы салезіяне, якія уладкавалі ў Багаслоўскім храме гімнастычную залю.

Становішча не зьмянілася і з пачаткам Другой сусьветнай вайны. У 1939 г. Беластотчына, як і іншыя землі Заходняе Беларусі, былі акупаваныя Чырвоным войскам. У царкве Дабравешчаньня былі ўладкаваныя мэханічныя майстэрні і гамарня, а ў царкве сьвятога Апостала Яна Багаслова – кухня і сталовая.Пасьля прыходу нямецкіх войскаў беларускаму праваслаўнаму духавенству было дазволена зьдзяйсьняць богаслужбы ў храме сьвятога Яна Багаслова. Гэта царква была зноў урачыста асьвячоная ў 1942 годзе. У Супрасьль вярнуліся праваслаўныя манахі, аднак 21 ліпеня 1944 г. падчас свайго адступленьня нямецкія войскі падарвалі Дабравешчанскі сабор.

Пасьля канчатка вайны новыя улады Польшчы зноў выгналі праваслаўных манахаў, а ў манастырскія будынкі вярнуліся каталікі – селязіяне і школа. Каталікі адабралі ў праваслаўных храм сьвятога велікамучаніка. Панцеляймона разам з могілкамі. . У манастырскіх будынках была ўладкаваная рамесная вучэльня.У 1955 г. мясцовымі уладамі было прынятае рашэньне пра тое, што праваслаўныя вернікі павінны пакінуць храм сьвятога Яна Багаслова, які меркавалася разабраць. Але вернікам удалося прадухіліць гэтыя плян. Пасьля шматлікіх прашэньняў у 1958 г. улады вярнулі храм, і прыхадзкое жыцьцё аднавілася.

Адраджэньне рэлігійнага і манастырскага жыцьця ў Супрасьлі пачалося тады, калі Беластоцка–Гданьскую япархію узначаліў архіяпіскап Сава. Па яго ініцыятыве ў 1982 году ў Супрасьль прыехаў манах Мірон (Хадакоўскі).У 1984 г. было прынята рашэньне пра аднаўленьне разбуранага Дабравешчанскага сабора. 4 чэрвеня 1984 г. япіскап Беластоцкі і Гданьскі Сава, зьдзейсьніў закладку першага каменя пад будаўніцтва сабору.У гэтым жа году аднавілася манаскае жыцьцё ў Супрасьльскім манастыры. Першапачаткова тут была Манаская хата, які ў 1989 г. набыў статут мужчынскага манастыра Дабравешчаньня Ўсясьвятой Багародзіцы. Намесьнікам манастыра зрабіўся ігумен Мірон (Хадакоўскі). Напачатку 90-х гадоў Праваслаўная Царква зьвярнулася з просьбай пра вяртаньне ёй усяго комплексу манастыра. Рашэньнем Рады Міністраў з 1993 г. манастыру былі вернутыя яго будынкі, але праз шматлікія пратэсты з боку Каталіцкае Царквы рэалізацыя гэтага рашэньня зацягнулася да 1996 года.

З 1 ліпеня 1999 года, па дабраслаўленьню япіскапа Беластоцкага і Гданскага Якава, у манастыры зноў пачала дзейнічаць друкарня.

СЛОВА НОВАМУ СЬВЯТАРУ СЬВЯЦЕЙШАГА МІТРАПАЛІТА КІЕЎСКАГА І ЎСЁЙ УКРАІНЫ МЯФОДЗІЯ, КІРАЎНІКА УКРАІНСКАЕ АЎТАКЕФАЛЬНАЕ ПРАВАСЛАЎНАЕ ЦАРКВЫ

У нядзелю, 29 жніўня, у час Боскае Літургіі Сьвяцейшы Ўладыка рукапаклаў у сан прэсьвітэра выпускніка Тэрнопальскае духоўнае школы дыякана Андрэя Ткача. Пасьля літургіі Сьвяцейшы мітрапаліт Мяфодзій зьвярнуўся зь словам навукі да новага сьвятара Андрэя.

Сёньня адбылося тваё сьвячэньне ў сан сьвятар. Прад табой разгортваецца поле жыцьцёвае дзейнасьці на славу Боскую, на карысьць украінскага праваслаўнага народу. Адзін цяперашні філёзаф сказаў: “Кожная дзяржава павінна мець сваю Царкву. Інакш – чужая Царква будзе мець дзяржаву”. І гэта – сьвятая праўда. Толькі тады, калі на ўкраінскіх землях была адзіная Праваслаўная Царква, наша дзяржава квітнела і мацнела. Калі ж наш народ дазваляў чужынцам сябе духоўна разьяднаць – тады гора прыходзіла да нашага народу. І на горкую нашу долю гэта працягваецца і да сёньня. Багата болю і гора нашае зямлі зьдзейсьніў Папа рымскі і ягоная Каталіцкая і Грэка-каталіцкая царква. Мора крыві! Тую ж самую бяду мы мелі і тады, калі патрапілі пад маскоўскае Праваслаўе. Царква разумела тую пагрозу, якую нясе нашае зямлі зьнішчэньня сваёй Царквы.

Калі гетманы прысягалі на вернасьць цару, то толькі Праваслаўная Царква не вызнала такога яднаньня. Былі сагнаны ўсе сьвятары з Батурына і тых вёсак, што былі вакол. Ім сказалі: “Прыміце прысягу”. Але сьвятарства адмовілася. Тады ў жонак сьвятароў былі вырваныя малыя дзеці, салдаты кійкамі паднялі будынак з фундамэнту (а будынкі тады былі зроблены зь доўгіх соснаў) і ўставілі галоўкі між фундамэнтам і будынкам, і зноў спыталі: “Вы прыміце прысягу?”. І калі пачулі “Не!”, то аддалі загад і будынак апусьціўся на галоўкі нявінных дзяцей. Яшчэ трыццаць гадоў украінская Царква змагалася за незалежнасьць. Але, на жаль, уладары прадалі Ўкраіну.

І цяпер, браты і сёстры, наша дзяржава і наш народ стаяць прад тым самым страшным выпрабаваньнем. Мы зноў, не дбаючы аб сваёй Царкве, можам згубіць і сваю дзяржаву. Нас стала пераконваюць у тым, што “яшчэ крыху, і выбухне эканамічны цуд, і ўсё будзе добра…”. Нам па тэлебачаньню паказваюць, як маршыруюць нашы салдаты і кажуць: “Не бойцеся! Не хвалюйцеся! У нас багатая зямля, у нас працавіты народ”.

Але, браты і сёстры, сапраўды: Украіна займае чацьвёртае месца ў сьвеце па прыродным багацьцям. Але хіба гэта нам нечым дапамагло? Мы мелі найбольш моцную эканоміку ў Савецкім Саюзе. А што мы маем цяпер? Мы мелі трэцьце месца ў сьвеце па ўзбраеньню. І ўсё самі аддалі. Цяпер наша армія ў такім нямоглым стане, што ўжо мы змагаемся за яе існаваньне, а не яны абараняюць нас. Таму што нашы людзі разумеюць: не будзе сваёй арміі – будзе чужая. І тады гэта будзе больш цяжкім ярмом. Мы маем чарназём, працавітых людзей… А вы паглядзіце, які зараз хлеб прадаюць – такі як у голад. Няўжо магчыма ўжываючы такі хлеб, быць здаровым?

Нам казалі, што наш народ працавіты…. Ён, браты і сёстры, быў такім. Але яго паставілі на такое месца, што ён, жадае альбо не жадае, мусіць сам сябе аддаць разбэшчваньню, сьпіцца, зрабіцца трутням. Вы бачыце, дзе цяпер найлепшыя, найбольш здаровыя дзеці нашае зямлі? Наш народ меў высокі патэнцыял інтэлекту. Але гэтыя мазгі цяпер працуюць на чужыя народы і чужыя краіны.

У нас жа ўсё занепадае. Такога нізкага ўзроўню асьветы, як цяпер, яшчэ не існавала. Мы крытыкуем Савецкі Саюз. Але пасьля тых інстытутаў выйшлі тыя людзі, што і да сёньня не даюць нам патануць. Тыя, што выходзяць зь навучальных устаноў цяпер – самі ведаеце… Выпускнікоў мора – а спэцыялістаў мала. Спраўдзілася тое, што казалі калісьці: “Прымаем дубоў – выпускаем ліпу”. Так якая надзея можа быць у нас? Вы паглядзіце на ўнівэрсытэты: вучацца людзі зь замежжа, а нашы дзеці, разумныя, асабліва – зь вёскі не маюць аніякага шансу здабыць адукацыю.

І вось, мы яшчэ раз пераконваемся, што галоўнае – не эканоміка, не армія… Галоўнае – каб наш народ духоўна зрабіўся адным цэлым. Калі чытаем летапісы, то заўсёды бачым, што калі народ быў з Богам, то і Ён нас абараняў. А калі мы забываем аб Богу, спадзяемся на дапамогу чужых краін, то гэтым мы яшчэ больш топім сябе.

Таму так важна, каб дзяржава падбала аб Царкве. Бо Царква была разбурана, зьнішчана, замардавана так. Што і да сёньня не можа ўстаць на ногі. Бо тыя будынкі, дзе былі разьмешчаны духоўныя навучальныя ўстановы, цяпер знаходзяцца ў невядома якой уласнасьці.

Паглядзіце як Расея, зразумеўшы, што ёсьць духоўная сіла, дбае аб сваёй Царкве. І паглядзіце, як дбаюць у нас. Дбаюць, але аб чужых Цэрквах, але аніяк не аб сваёй роднай – украінскае. Забылі, што не можа быць мора маці. Маці ёсьць адна! І гэтай маці ёсьць тая Царква, якая ў працяг свайго існаваньня разам са сваім народам падзяляла і радасьці і смуткі.

Таму, ойча Андрэй, прад табой адчыняецца поле цяжкае працы. Ты не павінны ніколі падаць духам, упадаць у адчай, але мусіш спадзявацца на Хрыста. Не на свае чалавечыя сілы, не на свой розум. Бо тады Гасподзь не будзе табе дапамагаць, не будзе цябе выратоўваць, калі ты не папросіш Яго і не будзеш на Яго спадзявацца.

Што б не было – памятай, што найгалоўнае дзеля цябе – быць верным украінскае Царкве і працаваць дзеля ўласнага народу. Калі ты працуеш на сваю зямлю і сваіх людзей, то тады ты будзеш духоўным сынам Госпада Ісуса Хрыста.

Няхай Той, у Чыіх руках утрымліваецца ўвесь сусьвет, клапаціцца аб табе, аб тваіх родных і блізкіх. У часы скрухі няхай Ён табе дасьць радасьць. А калі будуць вялікія радасьці – хай пасылае і скруху, каб ты разумеў, што кожны зь нас, народжаных на гэтае зямлі, павінны без аніякіх пярэчаньняў і нараканьняў несьці той крыж, які дае яму Выратавальнік. Бо ведаем, што Гасподзь дасьць нам тыя сілы, якія патрэбны дзеля нясеньня гэтага крыжа.

Любі сваю Царкву. Любі Ўкраіну. Любі ўкраінскі народ. І рабі ўсё дзеля таго, каб нашы людзі былі годнымі грамадзянамі і нашае зямной Айчыны, і сваёй Айчыны нябеснай.

Маліся да цудатворнае іконы Боскае Маці Тэрнопальскае. Яна заўсёды клапаціцца аб тых, хто зьвяртаецца да Яе з просьбамі аб падтрымцы. Ты заўсёды адчуеш Яе прысутнасьць у сваім сэрцы, і Яна будзе цябе ўмацоўваць і прымушаць рупліва працаваць дзеля дабра нашае ўкраінскае грамады.

Я шчыра жадаю табе посьпехаў на духоўнае ніве. І каб кожны дзень тваёй працы на дабро нашага народу прыносіў табе духоўнае задавальненьне. Няхай Гасподзь дабраслаўляе доўгія гады твайго жыцьця, і даруе табе духоўную радасьць і чалавечае шчасьце.

Пераклад зь украінскае “Беларуская Аўтакефалія” паводле:

http://uaoc.net/2010/08/29/slovo_iereju/

УСЬПЕНЬНЕ БОСКАЙ МАЦІ

мітрапаліт Антоні (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

Зь самых старажытных часоў Кіеўскае Праваслаўнае Царквы сьвята Ўсьпеньня Боскай Маці зрабіўся агульным сьвятам вернікаў нашае Царквы. І зараз, як ў самой Кіеўскае Царкве, так і на самых далёкіх межаў яе тэрыторыі, так і ва ўсёй праваслаўнае дыяспары, сабраўшае вакол сябе вернікаў кіеўскае традыцыі з розных краін, сьвяткуецца гэты дзень як адзін зь самых радасных падзей гісторыі чалавецтва.

І насамрэч: Усячыстая Дзева Багародзіца была не толькі месцам усяленьня Боскага, — Яна зрабілася Храмам Боскасьці. Бог не усяліўся ў Боскую Маці як бы аднабаковым рашэньнем Сваёй усемагутнасьці: як кажа сьвяты Рыгор Палама, без пакорлівай згоды, народжанай любоўю і верай, з боку Боскай Маці, не магло б зьдзейсьніцца Увасабленьне... І адзін з заходніх пісьменьнікаў кажа, што калі надышла поўнасьць часоў, Дзева Ізраільская здолела прамовіць імя Боскае (а вы ведаеце, што Імя ў Старажытным Ізраілі як бы супадала, мясьціла ў сабе самую таямніцу Боскасьці), так здолела прамовіць Імя Бскае, усім розумам, усім сэрцам, усёй крэпасьцю Сваёй, усім целам Сваім, што Слова Боскае зрабілася целам.

Як нам не усхваляць Усячыстую Дзеву? І як не падыходзіць з глыбокай павагай да дня, калі Яна спачыла сном усёй землі, калі душу Сваю усясьветлую Яна аддала ў рукі Свайго Сына і Творцы і увайшла ў вечнасьць, асьвячоная Сваім адзінствам з Богам! І мы верым, па паданьню царкоўнаму, што ў трэці дзень Яна уваскрэсла целам Сваім, і цяпер прадстаіць Сыну Свайму Боскаму, ушаноўваючы Яго ад імя усяго стварэньня, і адначасова просячы Яго, молячы Яго аб любові, аб міласьці і аб выратаваньні усіх.

Хай Гасподзь зробіць усіх нас сьветлымі служыцелямі і вернікамі Праваслаўнае Царквы, каб аніякія сілы зямлі і, сапраўды, аніякія сілы пекла не здолеюць аддзяліць нас ад любові Хрыстовай і ад той любові, якую Гасподзь Дух Сьвяты запальвае ў нашых душах, яднаючы нас ў адзінае цела, у адзіную радасьць, у адзінае жыцьцё. Амін.