НЯДЗЕЛЯ МЯСАПУСТНАЯ. СЛОВА АБ СТРАШНЫМ СУДЗЕ

архіяпіскап Лука (Война–Ясенецкі)

Як два крыла, узносяць нас найвышэй усяго стварэньня два найглыбокіх імкненьня нашых: імкненьне да неўміручасьці і імкненьне да праўды. Адвечна, з тых часоў, як існуе думаючы род чалавечы, разьдзіраюцца людзі панурым пытаньнем: што такое дзеецца на зямлі? Чаму злыя людзі жывуць добра, а добрыя, рахманыя, ціхія бываюць гнаныя і мусяць пакутаваць? Не было адказу на гэтае пытаньне, але ён будзе – будзе тады, калі створыць Госпад і Бог наш Свой страшны і праведны суд.

Тысячы, тысячы гадоў льюцца бесьперастанку сьлёзы пакрыўджаных і гнаных, і калі б сабраць усе гэтыя сьлёзы і выліць у моры, то выйшла б мора зь сваіх берагоў і затапіла б усю сушу. А у Бога палічаныя усе сьлёзы нявінных пакутнікаў.

А колькі ж было злачынстваў за ўвесь гэты час, ад глыбокай, глыбокай старажытнасьці пачынаючы. Іх было гэтулькі ж, калі не больш, чым пясчынак ва ўсіх пустэльнях зямлі.

І дагэтуль, як ва усе часы, нясецца да неба страшны лямант няшчасных народаў, што зьнішчаюцца ворагамі. І чуе, чуе Бог гэтыя страшны лямант...

Сьвяты Ян Багаслоў у сваім Адкрыцьці піша, што бачыў ён пад пасадам Божым душы абезгалоўленыя за слова Боскае і чуў, як яны заклікалі да Бога: “Дакуль, Уладыка сьвяты і праведны, ня судзіш і ня помсьціш жыхарам зямным за кроў нашу?” (Адкр. 6:10)

А усе тыя мучанікі незьлічоныя, якія жылі пазьней Яна Багаслова, няўжо не клічуць яны дагэтуль Богу аб помсьце за тыя страшныя катаваньні, за тыя пакуты, якія прынялі яны за імя Хрыстова?

Клічуць, клічуць, і лямант гэты няспынна узносяцца да Бога.

Але Госпад Бог мае дзіўнае доўгае цярпеньне, і нам здаецца дзіўным, незразумелым, чаму не помсьціць Ён дагэтуль усім злачынцам, чаму трывае абуральнае зло на зямлі. Адказ на гэтае пытаньне атрымаў сьвяты Ян Багаслоў ад Бога такой: “Няправеднік хай яшчэ робіць няпраўду; нячысты хай яшчэ апаганьваецца; праведнік хай творыць праўду яшчэ, і сьвяты хай асьвячаецца яшчэ. Вось, прыйду неўзабаве, і адпомста Мая са Мною, каб аддаць кожнаму паводле ўчынкаў ягоных.” (Адкр. 22:11-12)

Госпад церпячы, Госпад чакае таго страшнага часу, аб якім прадказаў Ён: калі прыйдзе Сын чалавечы, ці знойдзе веру на зямлі?

Злачынствы бязьлітасных і злых ніколі не спыняюцца – і будзе бясконцай адплата за злачынствы іх.

Калі скажу я, што душа наша не церпіць, ніякім чынам не пераносіць таго, каб злыдні заставаліся бяскарнымі, каб праведнікі былі заўсёды гнанымі, то гэта значыць, што цалкам неабходна і цалкам абавязкова неўміручасьць – неўміручасьць для злых і для праведных, бо толькі пры гэтай умове могуць атрымаць яны вечную адплату, якую не атрымалі ў гэтым зямным жыцьці.

Не ці чуеце вы кожны дзень у запаведзях асалоды чацьвёртую запаведзь: Дабрашчасныя тыя, хто жадае і прагне праўды, бо яны спатоляцца.

О як неабходная праўда! О як невыносна было б жыць на сьвятле, калі бы не было вечнай і безумоўнай праўды!

Калі Госпад Ісус Хрыстос задавальняе тых, хто шукае і прагне праўды, калі абяцае, што яны насыцяцца, то калі ж? Толькі ў Царстве Нябесным.

Дабрашчасныя гнаныя за праўду, бо іх ёсьць Царства Нябеснае. О колькі выгнаных за праўду, за імя Хрыстова! О як бясконцая, як неабходная натоўп гэтых спавяданьнікаў Хрыстовых! І ім сказанае, што ва узнагароду за свае пакуты яны атрымаюць Царства Нябеснае. Будзе, будзе Царства Нябеснае, у якім атрымаюць яны адплату. Зазьзяе над сусьветам грэшным,дайшоўшы да акаянства сьвету, вечная Божая праўда.

Дабрашчасныя вы, калі будуць вас ганьбіць і гнаць і ўсякім словам ліхім несправядліва зьневажаць за Мяне. На небе, у жыцьці вечным – тамака атрымаюць яны ў вялікай радасьці адплату за зьдзекаваньні над іх верай, за той перасьлед за слова Божае, якім падвяргаліся яны на зямлі.

Суд Хрыстоў будзе сапраўды страшным. Суд Хрыстоў будзе справядлівы, бо нельга бяскарна парушаць вялікі закон любові і праўды.

Ён будзе страшны ужо таму, што на гэты суд зьбяруцца незьлічоныя мірыяды людзей, якія жылі усюды і паўсюль ад стварэньня сьвету, бо калі яны ніколі не чулі дабравесьце Хрыстова, то кажа апостал Павел, што усё ж “ня ўзаемныя яны”, г.з. не маюць апраўданьня, таму што самая прырода уяўляе нам ва усім Бога, і маглі бы яны зразумець і убачыць ясна задум Божы, усім кіраўнік.

Вы чулі ў сёньняшнім Эвангельскім чытаньні, як будзе судзіць Госпад наш Ісус Хрыстос людзей на Сваім Страшным Судзе, чулі, што дасьць адплату вечную тым праведнікам, якія заўсёды дзеялі справы любові і літасьці, што назаве праклятымі і пашле ў вагонь вечны тых, якія ніколі не былі літасьцівыя.

Чаму ж, чаму толькі па адной гэтай прыкмеце міласэрнасьці або неміласэрнасьці будзе судзіць людзей Госпад і Бог наш Ісус Хрыстос? Таму што літасьць ёсьць найважны выраз любові, любові да людзей, спагады да іх.

А хто поўны любові, хто дзее справы міласэрнасьці?

Толькі тыя, хто палюбіў самую жывую Любоў – Бога–Слова, Госпада Ісуса Хрыста, так палюбіўшага сьвет, што дзеля выратаваньні яго ў страшных пакутах добраахвотна аддаў Ён жыцьцё Свае на страшным Крыжы.

А чаму будуць пасланыя ў вечны вагонь тыя, якія ніколі і нікому не дзеялі спраў міласэрнасьці?

Таму што не мелі аніякай любові, а хто не мае любові, той кіруецца законам нянавісьці і варожасьці.

Бо два шляхі ёсьць у жыцьці, адзін зь якіх абірае кожны па вольнай волі сваёй. Ёсьць шлях прытрымліваньня дабру і праўдзе; ёсьць іншы страшны шлях прытрымліваньня злу і няпраўдзе.

Вы ведаеце, што ва усёй сусьвеце і ва усім жыцьці чалавека заўсёды усё адбываецца па вялікім законе бесьперапыннага разьвіцьця. Нішто не застаецца нязьменным, усё цячэ, усё зьмяняецца, як сказаў вялікі мудрэц старажытнасьці. Усё разьвіваецца, усё удасканальваецца. І калі чалавек абраў шлях дабра і праўды і няўхільна крочыў па ім усё далей і далей, то ён, на працягу усяго жыцьця свайго дзеючы праўду і дабро, свой дух удасканальвае ў гэтым кірунку і становіцца годным таго, каб і ў жыцьці вечным працягваць гэтае сваё разьвіцьцё, – і ён працягне яго, калі пачуе ад Страшнага Судзьдзі: “Прыйдзеце, дабраславёныя Айца Майго, прымеце ў спадчыну Царства, угатаванае вам ад стварэньня сьвету” (Мц. 25:34).

У гэтым царстве, у царстве вечнай праўды, у сьвятле любові Боскай будзе без канца разьвівацца яго дух у тым жа кірунку, у якім разьвіваўся на зямлі дух праведных, і ў гэтым будзе іх вечная радасьць, іх вечная асалода. А што жа, няўжо не будзе справядліва сказаць, што калі чалавек абраў шлях зла і няпраўды, то сэрца і розум яго ў гэтым жыцьці разьвіваліся і удасканальваліся ў зьле і няпраўдзе? А калі так, то і ў жыцьці вечным працягвае ён разьвіцьцё ў гэтым жа кірунку. А дзе ж, калі і не тамака, у страшным месцы, прыгатаваным злому і анёлам яго, будзе ён працягваць сваё наступнае разьвіцьцё? Вядома, зь злым і анёламі яго.

О, Госпадзі, Госпадзі, як жа гэта страшна! О, Госпадзі, Госпадзі, як гэта жудасна! Як узрушаюча жудасная доля тых, якія абралі шлях зла!

Жахнёмся ж, спужаемся усе мы, сыдзем з шляху зьлі, абярэм шлях праўды і дабра.

А што значыць абраць шлях праўды? Гэта значыць выканаць увесь закон Хрыстоў, бо уся праўда складаецца ў гэтым сьвятым Божым законе.

Будзем жа усе мы крочыць па гэтым шляху, па шляху Хрыстову, шляхі праўды туды, дзе насяляе вечная праўда.

Будзем апяваць са сьвятым прарокам і складальнікам псальмаў Давыдам: “Божа помсты, Госпадзе. Божа помсты, акажы Сябе! Паўстань, Судзьдзя зямлі, аддай ганарліўцам адплату. Дакуль, Госпадзе, бязбожнікі, дакуль бязбожнікі радавацца будуць? Яны вырыгаюць дзёрзкія словы; пышаюцца ўсе беззаконьнікі; топчуць народ Твой, Госпадзе, прыгнятаюць спадчыну Тваю.” (Пс. 93:1–5)

Але так не будзе: паўстане Госпад–Мсьцівец, прыйдзе Госпад, Прыйшоўшы ў першы раз як Ягня на ахвяраваньне, прапаведуючы любоў, пакорнасьць і міласэрнасьць – прыйдзе як Страшны судзьдзя, прыйдзе зь велізарнымі полчышчамі анёлаў нябесных і створыць Свой Страшны суд. Амін.

ДАЙ, ГОСПАДЗІ, І МНЕ БЫЦЬ ГАТОВЫМ

“Я гатовы”

Рым. 1:15; Дзеі. 21:13)

Готаў служыць, готаў пакутаваць, готаў памерці - вось да чаму рыхтаваўся ап. Павал! Дай Бог нам такую ж гатоўнасьць да усяго, у чым складаецца воля Боская аб нас. Зварот ап. Паўла быў суцэльны, незваротны. У ім не было ніякіх ваганьняў, ён не зьвяртаўся за парадай да людзей, не шукаў ухвалы, не гандляваўся зь сумленьнем, не стаяў у нерашучасьці на парозе абавязку. Жыцьцёвы подзьвіг распасьціраўся перад ім, і, цьвёрда ідучы яму насустрач, ён кажа: "Я готаў!" Уступіць у самы цэнтар паганскага сьвету для асабістага, непасрэднага змаганьня з паганствам было не лёгка. Але, не спыняючыся ні на хвіліну перад гэтым подзьвігам, Павел кажа: “Я гатовы зьвеставаць і вам, жыхарам Рыма.” (Рым. 1:15), і ён быў аднолькава “гатовы” усё вытрымаць для выкананьня волі Боскай.

Ерусалім быў тады месцам пакараньня сьвятых пасьлядоўнікаў Хрыста, немінуча небясьпека чакала іх там, аднак Павал быў “гатовы памерці ў Ерусаліме за імя Госпада Ісуса.” (Дзеі. 21:13); і калі зрэшты ён стаяў твар да твару са сьмерцю, ён быў “гатовы” аддаць сябе ў ахвяру, гатовы прыняць сьмерць за свае перакананьні. Вышэйшая рыса ў характару апостала Паўла ёсьць менавіта гэта гатоўнасьць няўхільна крочыць насустрач ўсялякай долі, будзь то пакуты альбо нават сьмерць.

Дай Бог усякаму такую гатоўнасьць! Дай, Госпадзі, і мне з радасьцю імкнуцца туды, куды Ты мне загадаеш, і нястомна выконваць Тваю волю, ніколі не слабеючы ў стараннасьці. Ды буду і я паслухмяны Табе, нават калі прыйдзецца адарвацца ад маёй дзейнасьці і быць асуджаным на вязьніцу бязьдзейнасьці. І калі наступіць мая сьмяротная гадзіна, дай мне быць гатовым пакінуць усё дарагое ў Тваіх руках і, накіраваўшыся усім сэрцам да Цябе, даверыць душу маю Тваёй любові!

ГОСПАД ЖАДАЕ НАШАЙ ДАСКАНАЛАСЬЦІ

“Бо гэта воля Божая, асьвячэньне вашае”

(1 Фэс. 4:3)

Некаторыя праваслаўныя людзі не усьвядомяць, што жывая вера абавязвае іх імкнуцца да удасканаленьня; яна ў іх бязьдзейнічае, і яны не робяцца лепшымі. Здавольваючыся ціхім, мірным жыцьцём, жадаючы, каб усё засталося па-ранейшаму, яны ніколькі не думаюць аб неабходнасьці той вялікай зьмены, якая павінна адбыцца ў нас пры нашым звароце. “Вера без спраў мёртвая”, - кажа апостал Якаў (Як. 2, 20), і справы любові, справы самаахвярнасьці, разьвіцьцё духоўных нашых сіл, утаймаваньне нашага нораву і грахоўных схільнасьцяў, перайманьне нашаму вялікаму Настаўніку і Госпаду натуральна паходзяць з праўдзівай, глыбокай веры. “Воля Божая ёсьць асьвячэньне вашае” (1 Фес. 4:3).

Госпад жадае нашай дасканаласьці, і ў Ім мы не толькі знойдзем збавеньне ад спакусы, але і невычэрпную крыніцу духоўных сіл. Госпад прабачае грахі з тым, каб мы ад іх адмовіліся. Ён адчыняе дзьверы перад намі, але Ён не упусьціць нас у гэтую дзьверы неабноўленымі, зь нашымі старымі грахамі, з благімі схільнасьцямі, зь заганнымі думкамі. Апантаныя свавольствам патрабуюцца не толькі ў прабачэньні, але і ў вылячэньні. Так і зьнамі; прабачэньне нам неабходна, але разам з тым нам трэба і гаючы сродак ад маральнай хваробы.

У лісьце да сабрата адна духоўная асоба кажа: “Ніколі не спыняй казаць тваёй пастве, што вышэйшае шчасьце складаецца ў сьвятасьці і што канчатковая мэта выратавальнай ахвяры Збаўцы ёсьць прыцягненьне людзей да сьвятасьці і перайманьня Хрысту”.

СЬВЯТЫ АПОСТАЛ ЦІМАФЕЙ

Памяць 22 студзеня

Сьвяты апостал Цімафей паходзіць зь Лікаянскага гораду Лістры ў Малой Азіі. Ён быў навернуты да Хрыста ў 52 годзе сьвятым апосталам Паўлам (+кал.67). Калі апосталы Павал і Варнава ўпершыню наведалі Лікаянскія гарады, апостал Павал у Лістры вылечыў кульгавага ад нараджэньня, і шматлікія жыхары горада паверылі ў Хрыста, сярод іх быў і будучы апостал, юнак Цімафей, ягоная маці Яўніка і бабця Лаіда (Дзеі. 14:6 – 12:2; 2 Цім 1:5). Зярняткі веры, пасеяныя апосталам Паўлам у душы сьвятога Цімафея, прынесьлі багаты плод. Ён зрабіўся верным вучням апостала, а ў будучыні яго нязьменным спадарожнікам і працаўніком ў пропаведзі Эвангельля. Апостал Павал любіў сьвятога Цімафея і называў яго ў Пасланьнях сваім любімым сынам, зь удзячнасьцю ўзгадаваў ягоную вернасьць і адданасьць. Ён пісаў Цімафею: “Ты пайшоў за мной у навуцы, у жыцьці, станоўкасьці, велікадушнасьці, веры, любові, цярплівасьці, у прасьледаваньнях, муках…” (2 Цім. 3:10–11). У 65 годзе апостал Павал рукапаклаў апостала Цімафея ў япіскапа Эфэскай Царквы, якой сьвяты Цімафей кіраваў 15 гадоў. Сьвяты апостал Павал, знаходзячыся ў Рыме ў вязьніцы і ведаючы, што яго чакае подзьвіг мучаніцтва, выклікаў да сябе вернага вучня і сябра апостала Цімафея на апошняе пабачэньня (2 Цім. 4:9)

Трапар апосталу Цімафею

Набожнасьці навучыўся і разважлівасьці ва ўсім, / у добрае сумленьня сьвятасьці прыгожа апрануўся, / узяў ад сасуду абранага невымоўна і, веру выканаўшы, роўнае цячэньне зьдзейсьніў ты, апостал Цімафей, / цяпер малі Хрыста Бога, / каб выратавацца душам нашым.

БУДЗЕМ ПРАВАДНІКАМІ МІЛАТЫ

“Дабраслаўлю цябе... і будзеш ты ў дабраславенстве.”

(Быц. 12:2)

“Дабраслоўце, — кажа апостал Пётр, — ведаючы, што вы на тое пакліканы, каб успадчыньніць дабраславеньне.” (1 Пятр. 3:9) Хто сам атрымаў дабраслаўленьне, той будзе яго перадаваць. Мілата Боская, любоў Боская не застойваюцца ў сэрца: ім уласьціва ісьці далей, і гэтаму сэрцу прызначанае быць правадыром мілаты. Любоў звыш цячэ праз адну душу на іншыя, і гэтая душа, струменячы мілату, ізноў напаўняецца ад таго “патоку Божага поўнага вады” (Пс.64:10)

Так было зь Аўраамам, калі ён вераю падпарадкоўваўся прызначэньню і стаў айцом усіх вернікаў. Так было са шматлікімі старазапаветнымі і новазапаветнымі слугамі Божымі. Таму жа прызначэньню павінны падпарадкоўвацца і мы — прызначэньню быць праўдзівымі вернікамі, адкрыць душу шырока, каб успрыняць прыгатаванае ёй дабраслаўленьне ў Хрысьце, напоўніцца ім да краю і праз край, памятая, што гэтае дабраслаўленьне дадзена чалавеку не толькі для сябе, але для перадачы усім яго атачаючым.

І гэтая перадача зьдзяйсьняецца іншы раз і без слоў, ціха, без шуму, тым бесьперапынным, няўхільным уплывам, які дзейнічае ва усякім асяродзьдзі, пры усякіх акалічнасьцях, нягледзячы на супраціў і перашкоды. Дзіця паддасца гэтаму цёпламу адлюстраваньню любові Хрыстовай, і сэрца яго зьвернецца да Выратавальніка; юнак бестурботны спыніцца і задумаецца пры сустрэчы з такім носьбітам дабраслаўленьня; бядняк адчуе удзел незямны і падзякуе Богу. У сям'і такая крыніца мілаты будзе падтрымкай, дапамогай, сьвятлом для усіх. Грэх не ужывецца ў суседзтва зь ёй, і грэшнік адчуе сябе зьбянтэжаным і выкрытым. Мілаты патрабуюць людзі, і даецца яна усякаму, нават самому нямогламу, які, усьведамляючы сваю немач і пустэчу, ідзе да Крыніцы і напаўняецца ад яе.

ЗВЫШГОДНЫ ЯЎХІМ ВЯЛІКІ

Памяць 20 студзення

Звышгодны Яўхім Вялікі адбываўся з горада Меліціны ў Армэніі, блізу ракі Яўфрат. Бацькі яго, Павел і Дзіянісія, шляхетныя людзі, былі набожнымі хрысьціянамі. Доўгі час яны не мелі дзяцей і, нарэшце, па старанных малітвах, у іх нарадзіўся сын, зьяўленьню на сьвет якога папярэднічала Боскае бачаньне, што прадказала немаўлю вялікую будучыню.

Бацька звышгоднага Яўхіма неўзабаве памёр, і маці, выконваючы волю прысьвяціць сына Богу, аддала яго на выхаваньне свайму брату, прэсьвітэру Яўдоксію. Той прадставіў хлопца япіскапу Меліцінскае царквы Атрыю, які зь любоўю прыняў на сябе клопаты аб ім. Бачачы яго добрыя паводзіны, япіскап неўзабаве паставіў яго чытальнікам. Затым сьвяты Яўхім прыняў манаства і быў пасьвячаны ў сан прэсьвітэра. Адначасова яму было даручана кіраваньне усімі гарадзкімі манастырамі. Звышгодны Яўхім часта наведваў манастыр сьвятога Паліяўкта, а ў дні Вялікага посту выдаляўся ў пустэльню. Пасада аканома манастыроў гняла падзьвіжніка, шукаючага бязмоўя, і ён на 30-м году свайго жыцьця таемна сышоў з горада і накіраваўся ў Ерусалім, дзе, пакланіўшыся сьвятым месцам, выдаліўся ў Фаранскую лаўру. Тамака, знойдучы па-за манастыром адасобленую пустую халупу, пасяліўся ў ёй, здабываючы пражытак пляценьнем кошыкаў. Непадалёк жыў звышгодны Феактыст. Абодва мелі адно імкненьне да Бога, адну волю, адну мэту. Звычайна, пасьля сьвята Багаяўленьня, яны выдаляліся ў Куцілійскую пустэльню (недалёка ад Ярыхону). Аднойчы ж засталіся тамака, абраўшы ў горах далёкае месца, і пасяліліся ў пячоры. Хутка, аднак, Госпад адкрыў іх адзіноту для карысьці шматлікіх людзей: пастухі, пераганяючы свае статкі, знайшлі іх пячору і распавялі ў паселішчы. Да пустэльнікаў пачалі сьцякацца людзі, шукаючыяя духоўнай карысьці. Паступова паўстала манаскі інтэрнат, некалькі манахаў прыйшло з Фаранскага манастыра, сярод іх Марын і Лука. Кіраваць узьніклым манастыром звышгодны Яўхім даручыў свайму сябру Феактысту, а сам зрабіўся духоўнікам браціі. Ён навучаў сваю брацію: “Ведайце, што жадаючым праводзіць манаскае жыцьцё належыць не мець сваёй волі, заўсёды знаходзіцца ў послуху і пакоры, а ў розуме мець памяць сьмяротную, баяцца Суду і вагню вечнага і жадаць Царствы Нябеснага”.

Юным манахам звышгодны наказваў зь унутранымі роздумамі аб Богуі злучаць целавую працу. "Калі парафіяне, — казаў ён, — шмат працуюць, каб прахарчаваць сябе і сваю сям'ю і, акрамя таго, даюць міласьціну і прыносяць ахвяры Богу, тым больш мы, манахі, павінны працаваць, каб пазьбегнуць бяздзейнасьці і не карміцца чужой працай". Авва патрабаваў, каб манахі захоўвалі маўчаньне ў царкве падчас Богаслужэньня і на трапэзе. Маладым манахам, якія жадалі пасьціцца больш іншых братоў, ён не дазваляў дзеяць сваёй воляй, але навучаў іх смакаваць агульную ежу на трапэзе зь устрыманьнем, не перабольшваючы.

У тыя гады звышгодны Яўхім зьвярнуў і хрысьціў шматлікіх арабаў, сярод якіх быў ваявода Асьпевет зь сынам Терывонам, якога звышгодны Яўхім вылечыў ад хваробы. Асьпевет атрымаў у Хросьце імя Пётр і, пасьля, быў япіскапам сярод арабаў.

Слава аб цудах, здзяйсьняных звышгодным Яўхімам, хутка распаўсюджвалася. З розных мясцовасьцяў пачалі сьцякацца людзі, прыводзячы зь сабою хворых, атрымоўваючых вылячэньне. Быўшы не ў сілах знасіць людзкую гаворку і славу, звышгодны таемна сышоў зь манастыра, узяўшы зь сабой толькі найблізкага вучня Дамеціяна. Ён выдаліўся ў пустэльню Рува і пасяліўся на высокай гары Марда, каля Мёртвага мора. У пошуках адзіноты звышгодны паглыбіўся ў пустэльню Зіф і пасяліўся ў пячоры, у якой некалі хаваўся сьвяты цар Давыд ад перасьледу цара Саўла. Тамака звышгодны Яўхім заснаваў манастыр, а ў самой пячоры Давыдавай зладзіў царкву. У то час звышгодны Яўхім адхіліў шматлікіх манахаў–пустэльнікаў ад маніхейскае ерасі, зьдзяйсьняў цуды, вылечваў хворых і апантаных нячысьцікамі.

Прыходзіўшыя да сьвятога наведвальнікі парушалі супакой пустэльніка, што любіў бязмоўе, і ён вырашыў вярнуцца ў пакінуты ім манастыр сьвятога Феактыста. Па дарозе звышгодны аблюбаваў адасобленае месца на горы і спыніўся на ім. Тамака пасьля было пахавана яго сьвятое цела.

Дабрашчасны Феактыст з браціяй выйшаў насустрач звышгоднаму Яўхіму і маліў яго вярнуцца ў манастыр, але звышгодны не пагадзіўся. Аднак ён абяцаў прыходзіць у манастыр па нядзельных днях на агульнае Богаслужэньне.

Звышгодны Яўхім не жадаў мець людзей паблізу, ні уладкоўваць кіновію або лаўру, але Госпад у бачаньні загадаў яму не адганяць прыходзячых да яго дзеля выратаваньні душы. Праз некаторы час каля яго ізноў сабралася брація, і ён заснаваў лаўру па узоры Фаранскай лаўры. У 429 годзе, калі звышгоднаму Яўхіму было 52 гады, Ерусалімскі Патрыярх Ювяналій асьвяціў царкву лаўры і паставіў манастыру прэсьвітэраў і дыяканаў.

Лаўра спачатку была бедная, але звышгодны цвёрда спадзяваўся на Бога, які можа паслаць людзям усё неабходнае. Аднойчы ў лаўру прыйшло каля 400 чалавек вандроўцаў — армян зь Ерусаліму, якія былі галодныя. Убачыўшы гэта, звышгодны Яўхім заклікаў эканома і загадаў яму накарміць вандроўцаў. Эканом адказаў, што ў манастыры няма такой колькасьці ежы. Звышгодны, аднак, настойваў. Прыйдучы ў памяшканьне для захоўваньня хлеба, эканом знайшоў у ім мноства збожжа. Тое ж адбылося зь віном і ялеем. Вандроўцы сілкаваліся ў славу Боскую, насыціліся і пасьля гэтага застаўся яшчэ трохмесячны запас ежы для браціі. Так Госпад стварыў цуд па веры сьвятога Яўхіма.

Аднойчы адзін зь манахаў адмовіўся выканаць прызначаны яму послух. Нягледзячы на тое, што звышгодны, заклікаўшы яго, пераконваў падпарадкоўвацца, манах чыніў супраціў. Тады звышгодны гучна выклікнуў: “Убачыш, што бывае узнагародай за непадпарадкаваньне!”. Манах зваліўся на зямлю ў прыпадку вар'яваньня. Брація стала прасіць за яго авву, і тады звышгодны Яўхім вылечыў непакорлівага, які, ачуючыся, прасіў прабачэньні і абяцаў выправіцца. “Паслухмянства, — сказаў сьвяты Яўхім, — вялікая дабрадзейнасьць. Госпад любіць паслухмянства больш ахвяры, а непаслушэнства прыводзіць да сьмерці”.

Два брата ў манастыры сьвятога Яўхіма гняліся суровым вобразам жыцьця і задумалі зьбегчы. Прадбачачы духам іх намер, звышгодны заклікаў іх і доўга пераконваў пакінуць згубны намер. Ён казаў: “Не варта слухаць думак, якія усяляюць смутак і нянавісьць да месца, у якім жывем, і што выклікаюць жаданьне перайсьці на іншае месца. Хай манах не думае, што, пяройдучы ў іншае месца, ён дасягне нейчага добрага, бо добрая справа дасягаецца не месцам, а цьвёрдай воляй і вераю. І дрэва, якое перасаджваюць часта на іншае месца, не прыносіць плоду”.

У 431 году ў Эфэсе адбыўся III Сусьветны Сабор, накіраваны супраць ерасі Нясторыя. Звышгодны Яўхім цешыўся сьцьверджаньню Праваслаўя і смуткаваў аб архіяпіскапе Антыёхійскам Яне, які, быўшы праваслаўным, абараняў Нясторыя.

У 451 году ў Халкідоне адбыўся IV Сусьветны Сабор супраць ерасі Дыяскора, які, у супрацьлегласьць Нясторыю, сьцвярджаў, што ў Госпадзе Ісусе Хрысьце адна толькі існасьць — Боская, якая паглынула ва увасабленьні існасьць чалавечую (так званая ерась монафізытаў).

Звышгодны Яўхім прыняў спавяданьне Халкідонскага Сабору і прызнаў яго праваслаўным. Вестка аб гэтым хутка распаўсюдзілася сярод манахаў і пустэльнікаў, і шматлікія зь іх, раней верыўшыя няправільна, па прыкладзе сьвятога Яўхіма, прынялі спавяданьне Халкідонскага Сабору.

За сваё падзьвіжніцкае жыцьцё і цвёрдае спавяданьне праваслаўнай веры сьвяты Яўхім атрымаў найменьне Вялікага. Гнятучыся зносінамі зь сьветам, сьвяты авва выдаліўся на час ва унутраную пустэльню. Пасьля яго вяртаньня ў лаўру некаторыя з браціі бачылі, што, калі ён зьдзяйсьняў Боскую літургію, вагонь схадзіў зь нябёсаў і атачаў сьвятога. Сам жа звышгодны адкрыў некалькім манахам, што часта бачыў Анёла, зьдзяйсьняючага разам зь ім сьвятую Літургію. Звышгодны меў дарунак празорлівасьці, бачыў унутраныя рухі духу і пазнаваў чалавечыя думкі. Калі манахі прымалі прычасьце Сьвятых Таямніц, звышгоднаму было адчынена — хто прыступае годна, а хто ў асуджэньне сабе.

Калі звышгоднаму Яўхіму было 82 гады, да яго прыйшоў дабрашчасны Сава (будучы Сава Асьвячоны), тады яшчэ юнак. Старац прыняў яго зь любоўю і паслаў у манастыр да звышгоднага Феактыста. Ён прадказаў, што манах Сава празьзяе ў манаскім жыцьці.

Калі сьвятому споўнілася 90 гадоў, яго паплечнік і сябар звышгодны Феактыст цяжка захварэў. Звышгодны Яўхім пайшоў наведаць сябра і застаўся ў манастыры, разьвітаўся зь ім, прысутнічаў пры сконе. Аддаўшы цела пахаваньню, ён вярнуўся ў лаўру.

Час адыходу да Госпада быў адкрыты звышгоднаму Яўхіму па адмысловай літасьці Боскай. У дзень памяці звышгоднага Антонія Вялікага, 17 студзеня, звышгодны Яўхім вырашыў зьдзейсьніць усяночнае дбаньне і, склікаўшы прэсьвітэраў да алтара, сказаў ім, што больш ужо не зьдзейсьніць зь імі ні аднаго дбаньня, таму што Госпад заклікае яго ад часавага жыцьця. Усё напоўніліся вялікага смутку, а звышгодны загадаў браціі раніцай сабрацца ў яго. Ён стаў павучаць брацію: “Калі любіце мяне, выконвайце мае запаведзі, набывайце любоў, якая ёсьць зьвяз дасканаласьці. Ніякая дабрадзейнасьць немагчымая без любові і пакоры. Сам Госпад дзеля любові да нас зьмірыўся і стаў Чалавекам, як і мы. Мы павінны таму бесьперастанку узнасіць Яму хвалу, асабліва мы, адмовіўшыеся ад мяцежнага сьвету. Царкоўных службаў ніколі не пакідайце, паданьні і статуты манастырскія дбайна захоўвайце. Калі хто з браціі змагаецца зь нячыстымі намерамі, — бесьперастанку навучайце, павучайце, каб д'ябал не захапіў брата ў падзеньне.

Далучаю таксама і іншую запаведзь: хай брама манастыра ніколі не будуць зачыненыя для вандроўцаў і усё, што маеце, прапаноўвайце жывучым у нястачы, бядуючым жа ў пошасьцях па сіле дапамагайце”. Затым, даўшы навучаньні адносна кіраўніцтва браціяй, звышгодны абяцаў знаходзіцца духам са усімі, жадаючымі несьці подзьвігі ў яго манастыры да канца веку.

Адпусьціўшы усіх, звышгодны Яўхім пакінуў каля сябе аднаго вучня Дамеціяна і, прабыўшы зь ім усярэдзіне алтара 3 дні, памёр 20 студзеня ў 473 года ў веку 97-мі гадоў.

На пахаваньне сьвятога аввы неадкладна сьцякліся ў мностве манахі манастыроў і пустэльняў, сярод якіх быў сьвяты Герасім. Прыбыў таксама патрыярх Анастасій з клірам, нітрыйскія манахі Мартырый і Ільля, якія пасьля былі Ерусалімскімі Патрыярхамі, пра што ім прадказваў звышгодны Яўхім.

Дабрашчасны Дамеціян не адыходзіў ад дамавіны настаўніка 6 сутак. На 7-й дзень ён убачыў свайго авву, радасна ўзьвясьціўшага любімаму вучню: "Набліжайся, дзіця, да прыгатаванага цябе супакою, бо я умаліў Уладара Хрыста, каб ты быў са мною". Распавёўшы браціі аб бачаньні, сьвяты Дамеціян прыйшоў у царкву і ў радасьці аддаў дух свой Госпаду. Ён быў пахаваны побач са сьвятым Яўхімам. Мошчы звышгоднага Яўхіма Вялікага знаходзіліся ў яго манастыры ў Палестыне, у XII стагодзьдзі іх бачыў кіеўскі паломнік ігумен Данііл.

Трапар Яўхіму Вялікаму

Весяліся пустэльня бясплодная, / радуйся, не хварэючая, / як плоднай дзяцьмі зрабіў цябе муж жаданьняў духоўных, / набожнасьцю засеяўшы, / устрыманьнем выхаваўшы дабрадзейства дасканаласьць. / Малітвамі яго, Хрысьце Божа, / зрабі мірным жыцьцё наша

ЦЕМРА ГУБЛЯЕ НАД НАМІ ЎЛАДУ

“Верце ў сьвятло, каб сынамі сьвятла сталіся”

(Ян. 12:36)

Вучыцеся жыць так, каб ваш погляд заўсёды быў скіраваны да сьвятла, Сьвятло гэта – Хрыстос, прамовіўшы: “Я сьвятло сьвету; хто пойдзе за Мной, той ня будзе хадзіць у цемры, але меціме сьвятло жыцьця.” (Ян. 8:12)

Калі мы будзем хадзіць у гэтым сьвятле, то зробімся сынамі сьвету, цемра згубіць над намі сваю ўладу, і мы пераселімся “ад улады цемры … у Царства Сына любові Сваёй” (Кал. 1:13)

Тады мы самі будзем сьвяцільнікамі, асьвятляючымі цямрэчу скрухі ў жыцьці іншых, і навучымся зь самых маладых гадоў дзеяць справы любові, самаахвярнасьці, літасьці, спагады да блізкіх. І сіла сьвятла, у нас дзейсная, не высіліцца і ў старасьці і асьвяціць дні немачы, пакуты і хвіліну пераходу ў іншы сьвет.

Будзем штодня успрымаць якое-небудзь слова суцяшэньня з Сьвятога Пісаньня, будзем захоўваць у нашым сэрцы заклад радасных, падбадзёрвальных думак; будзем стала глядзець у Эвангельле, пазіраць на сьветлую выяву Хрыста, і наша душа пераўтварыцца ў жывую крыніцу сьвятла і радасьці. Тады радасьць у Госпадзе і мір Божы, “які вышэй за ўсялякі розум” (Плп. 4:7), будзе пераважаць у нашым жыцьці, і мы адчуем ужо тут, на зямлі, што “шчасьце ў правіцы Тваёй навечна.” (Пс. 15:11)

СЬВЯТЫ МАРК ЯЎГЕНІК, АРХІЯПІСКАП ЭФЭСКІ

Памяць 19 студзеня

Сьвяты Марк Яўгенік, архіяпіскап Эфэскі, быў знакамітым абаронцам Праваслаўя на Флярэнтыйскім Саборы. Нішто не магло схіліць яго да уніі. Таемна сышоўшы з Флярэнцыі, сьвяты Марк дбайна пераконваў жыхароў Канстантынопаля адпрэчыць ганебную дамову. Адышоў да Госпада ў 1457 годзе.

Трапар Марку, архіяпіскапу Эфэскаму

Праваслаўя настаўнік, уніі супраціўнік, / слуп веры, Царквы сьвяцільнік, / настаўнікаў Боганатхнёная пячатка, Марк прамудры, / пісаньні твае ўсіх адукавалі, ліра духоўная, / малі Хрыста Бога, каб выратаваліся душы нашы.

ЗВЫШГОДНЫ МАКАРЫЙ ВЯЛІКІ, ЭГІПЭЦКІ

Памяць 19 студзеня

Нарадзіўся ў Эгіпце каля 301 году. Зь любоўю і стараннасьцю паслужыў ён сваім бацькам у старасьці, выконваючы запаведзь аб шанаваньні бацькоў, і па сконе іх зрабіўся цалкам вольным ад жыцьцёвых клопатаў. Пад кіраўніцтвам дасьведчанага старца–манаха звышгодны Макарый стаў праходзіць бязмоўнае манаскае жыцьцё і працу. Спачатку ён пасяліўся ў пустынным месцы недалёка ад паселішча, дзе жыл, потым звышгодны перасяліўся на Нітрыйскую гару ў Фаранскай пустэльні.

Пражыўшы тры гады ў пустэльні, ён пайшоў да звышгоднага Антонія Вялікага (+ 356 г.), айцу эгіпэцкага манаства, аб якім чуў, яшчэ жывячы ў сьвеце, і палаючы жаданьнем яго бачыць. Звышгодны авва Антоній зь любоўю прыняў дабрашчаснага Макарыйя, які зрабіўся яго адданым вучнем і пасьлядоўнікам. Зь ім звышгодны Макарый жыл доўгі час, а затым, па радзе сьвятога аввы, сышоў у Скіцкую пустэльню (у паўночна–заходняй часткі Егіпет) і тамака гэтак празьзяў сваімі подзьвігамі, што яго сталі зваць “юнаком–старцам”, бо, ледзь дасягнуўшы трыццаці гадовага веку, ён выявіў сябе дасьведчаным, сьпелым манахам. Тут звышгоднаму Макарыю прыходзілася змагацца зь нячысьцікамі дзень і ноч, і яны лямантавалі, што не могуць перамагчы яго, таму што ён мае вялікую зброю – пакору.

Калі сьвятому было 40 гадоў, ён быў пасьвячоны ў сан сьвятара і пастаўлены ігуменам (аввой) манахаў, якія жылі ў Скіцкай пустэльні. У гэтыя гады звышгодны Макарый часта наведваў вялікага Антонія, атрымліваючы ад яго навучаньня ў духоўных гутарках. Разам зь двума іншымі вучнямі звышгоднага Антонія звышгодны Макарый спадабніўся прысутнічаць пры адыходзе яго да Госпада, і як нейкую найбагатую спадчыну, атрымаў кій звышгоднага Антонія, якім той падтрымліваў у дарозе сваё нямоглае цела, прыгнечанае старасьцю і подзьвігамі посту. Разам з гэтым кіем звышгодны Макарый прыняў асабліва і дух Антонія Вялікага, як некалі успрыняў дух прарок Елісей пасьля Ільлі прарока. Сілай яго духу звышгодны Макарый стварыў шматлікія дзівосныя цуды. Аднойчы звышгодны Макарый размаўляў з чэрапам галоўнага паганскага жраца, які распавядаў аб сваіх пакутах і аб больш цяжкіх і лютых, якія напаткалі тых, хто спазнаў імя Божае, але адпрэчыў Яго і запаведзі Яго не выконваў.

Па чыньніку мноства прыходзіўшага да яго народа, звышгодны Макарый меў мала часу, каб у выдаленьні аддавацца думкам аб Богу. Таму звышгодны выкапаў пад сваёй кельляй глыбокую пячору, даўжынёй каля паўстадыі, куды і хаваўся ад стала прыходзячых да яго і парушаючых яго роздумы і малітву. Звышгодны Макарый дасягнуў такой адвагі перад Богам, што па ягонай малітве Госпад уваскрашаў памерлых. Нягледзячы на такую вышыню дасягнутага перайманьня Госпаду, ён працягваў захоўваць незвычайную пакору.

У гады валадараньня імпэратара Валента арыяніна (364-378 г.г.) звышгодны Макарый Вялікі разам зь звышгодным Макарыям Александрыйскім падвергнуўся перасьледу з боку арыянскага япіскапа Лукі. Абодвух старцаў схапілі і, пасадзіўшы на карабель, адвезьлі на пустынную выспу, дзе жылі язычнікі. Тамака, па малітвах сьвятых, атрымала вылячэньне дачка жраца, пасьля чаго сам жрэц і усе жыхары выспы прынялі сьвяты хрост. Пазнаўшы аб які здарыўся, арыянскі япіскап засароміўся і дазволіў старцам вярнуцца ў свае пустэльні. Пакорнасьць, пакора і літасьць звышгоднага зьменьвалі душы чалавечыя. 60 гадоў правёў сьв. Макарый ў мёртвай для сьвету пустэльні. Больш усяго часу звышгодны праводзіў у гутарцы з Богам, часта знаходзячыся ў стане духоўнага захапленьня. Свой багаты і падзьвіжніцкі досьвед авва выклаў у глыбокіх багаслоўскіх творах. 50 гутарак і 7 падзьвіжніцкіх слоў засталіся каштоўнай спадчынай духоўнай мудрасьці звышгоднага Макарыя Вялікага. Вышэйшае дабро і мэта чалавека – злучэньне душ з Богам, – асноўная думка ў тварэньнях звышгоднага Макарыя.

Звышгодны дажыў да 97 гадоў, незадоўга да скону (+ кал. 390-391 г.) яму зьявіліся звышгодныя Антоній і Пахомій, якія паведамілі радасную вестку аб блізкім пераходзе яго ў добрыя нябесныя мясьціны. Звышгодны пачаткаў падрыхтоўвацца да сваёй сьмерці. Праз дзевяць дзён звышгоднаму Макарыю зьявіўся Хэрувім са мноствам Анёлаў. Калі сьвятая душа звышгоднага Макарыя была узятая Хэрувімам і узьнеслася ім на неба, некаторыя зь айцоў разумовымі вачамі бачылі, што паветраныя нячысьцікі ў аддаленьні стаялі і лямантавалі, што пазьбег іх сьв. Макарый.

Трапар Макарыю Вялікаму Эгіпэцкаму, тон 1

Пустэльні жыхар, і ў плоці Анёл, / і цудатворцам зьяўляўся ты, Боганосны ойча наш Макарый, / праз пост, падзьвіжніцтва і малітву Нябесныя падарункі прыняў, / вылечваў хворых целам і духам, што зь верай да цябе прыходзілі. Слава Даўшаму табе моц, / слава Вянчаўшаму цябе, / слава Дзеючаму праз цябе ўсе вылячэньні.

ЯКУЮ Ж ЦЕНЬ КІДАЮ Я

“Цень праходзячага Пятра”

(Дзеі. 5:15)

У часы апосталаў людзі сьпяшаліся са сваімі патрэбамі да іх і прыносілі хворых і расслабленых, каб хоць цень праходзячага Пятра ахінула іх, упэўненыя, што цень гэтая прынясе вылячэньне і жыцьцё. Кожны зь нас, праходзячы па жыцьцёвым шляху, кідае на яго сваю цень. Жыцьцё наша само па сабе адлюстроўваецца на навакольных, і мы павінны прыкладаць усе нашы стараньні, каб гэтае адлюстраваньне прыносіла зь сабой карысьць, палягчэньне і вылячэньне. Уплыў наш на блізкіх дзейнічае не толькі сьвядома, але мімаволі і неўзаметку. Нешта няўлоўнае распаўсюджваецца вакол нас ад усёй нашай істоты на навакольных, як тонкі водар колераў, неўзаметку насычаючы сабою паветра. Дзейнасьць наша можа спыніцца, але жыцьцё не спыняецца, і адным нашым існаваньнем мы дапамагаем або мяшаем існаваньню іншых. Чалавечыя недахопы і якасьці заразьлівыя і нават несьвядома для нас саміх уплываюць на навакольных. Гэты уплыў, калі ён дабратворны, нагадвае жыватворны павеў горнага паветра, якое шматлікім прыносіць здароўе і сілу.

Якую ж цень кідаю я штодня вакол сябе? Ці дзейнічае яна, як атрутны, сьмяротны зьмей, або жа, як дрэва жыцьця, прыносіць гаючы плод? Ці здольная цень мая схаваць ад нягод тых незьлічоных працуючых і абцяжараных, якія сустракаюцца паўсюль? Пасьля выпадковай сустрэчы са мною, пасьля абмену некалькімі словамі ці адчувае сябе сустрэчны колькі-небудзь падбадзёраным? Калі мы самі, пад уплывам Духа Божага, праліваем любоў, спачуваньне і мір, то кожнае наша слова, кожны погляд можа падняць дух у нашых блізкіх, перадаючы ім тое, што нам Госпад для іх дае. Такім чынам, нават цень некаторых людзей дзейнічае дабратворна. Ці такая мая цень?