ПАМІЖ ДВУМА АРЛАМІ Паштоўка з пастскрыптумам Алесю Пашкевічу-гісторыку

На сайце “Нашай Нівы”, якая навязала дыскусію ў недыскутабельным пытанні, я прачытаў вельмі дзіўнае пытанне кваліфікаванага гісторыка Алеся Пашкевіча: чаму грамадзянка і жыхарка Беларусі Вераніка Себасцяновіч не можа ўсталяваць крыж па сваім былым камандзіру з польскай Арміі Краёвай? Можа. На могілках. На індывідуальнай магіле. І ніхто ёй гэтага не забароніць. Вераніка ж Себасцяновіч паставіла не надмагільны крыж на могілках, а помнік у выглядзе крыжа, маштабы якога аніяк не надаюцца на ўшанаванне памяці аднаго чалавека. І гэта помнік не камандзіру, а баевікам Арміі Краёвай.

ДА ПЫТАНЬНЯ РАСЕЙСКАЙ АСЕМЯЛЯЦЫІ БЕЛАРУСКАЙ АГІАГРАФІІ

Займаючыся гісторыяй беларускай праваслаўнай абрадавасьці сутыкаесься зь цікавым фактам: некаторыя памяці ў праваслаўных месяцасловах маскоўскай традыцыі, нябыта павязаныя зь Беларусьсю, адсутнічаюць у старажытных месяцасловах створаных на нашых землях. Разам з тым, назіраецца непасрэднае насаджэньня падобных памяцей у сьвядомасьці праваслаўных беларусаў менавіта пасьля далучэньня Кіеўскай мітраполіі да Маскоўскага патрыярхату ў канцы XVII ст.

Ці ушаноўвалі праваслаўныя беларусы кіеўскага князя Уладзіміра?

Практычна ва усіх царкоўных календарах Беларускай Аўтакефальнай Праваслаўнай Царквы ды беларускіх календарах некаторых іншых Праваслаўных юрысдыкцый[i] мы сустракаем памяць “сьвятому раўнаапостальнаму князю Уладзіміру”, а сучасныя расейскія і украінскія агіяграфы актыўна распаўсюджваюць міф аб старажытнасьці гэтае памяці дзеля усіх земляў Кіеўскай Русі.

Сьвяты роўныя апосталам Кірыла і Мяфодзій, настаўнікі славянаў

Памяць 11 / 24 траўня

Радныя браты Кірыла і Мяфодзі паходзілі з шляхетнай сям'і, што мешкала ў грэцкам горадзе Салуні. Яны былі сынамі ваяводы, родам баўгарскага славяніна. Сьв. Мяфодзій быў старэйшым зь сямі братоў, сьв. Канстанцін, у манастве Кірыла, — малодшым.

Сьв. Мяфодзій быў спачатку ў вайскоўцу званьні і правіл падпарадкаваным Бізантыйскай імпэрыі славянскім княствам, відаць Баўгарскім, што дало яму магчымасьць навучыцца славянскай мове. Прабыўшы там каля 10 гадоў, сьв. Мяфодзій прыняў затым манаства ў адным зь манастыроў на гора Алімп (Малая Азія). Сьв. Кірыла зь малых гадоў адрозьніваўся разумовымі здольнасьцямі і вучыўся разам зь малалетнім імпэратарам Міхасём у лепшых настаўнікаў Канстантынопаля, у тым ліку ў Фоція, пасьля Патрыярха Канстантынопальскага. Сьв. Кірыла у дасканаласьці спасьціг усе навукі свайго часу і шматлікія мовы, асабліва старанна ён вывучаў тварэньні сьвяціцеля Рыгора Багаслова. За свой розум і выбітныя спазнаньні сьв. Кірыла быў празваны Філёзафам.

Акафіст жыровіцкаму абразу Боскае Маці

Памяць 7/20 траўня

Абраз Боскай Маці Жыровіцкая зьявіўся ў 1470 году ў мястэчку Жыровічы Гарадзенскага краю. У лесе, які належаў праваслаўнаму беларускаму шляхцічу Аляксандру Солтану, пастухі убачылі незвычайна яркае сьвятло, што прабівалася скрозь галіны грушавага дрэва, стаялага над крыніцай пад гарой. Пастухі падышлі бліжэй і убачылі на дрэве невялікі абраз Боскай Маці ў прамяністым зьзяньні. Пастухі з глыбокай павагай узялі абраз і аднесьлі да Аляк­сандра Солтана. Аляксандр Солтан не надаў адмысловага значэньня паведамленьню пастухоў, але абраз усёткі узяў і замкнуў у куфар. На наступны дзень да Солтану прыйшлі госьці, і гаспадар захацеў паказаць ім знаходку. Да свайго зьдзіўленьня, ён не выявіў абраза ў куфары, хоць незадоўга да гэтага бачыў яго. Праз некаторы час пастухі зноў здабылі абраз на тым жа месцы і зноў аднесь­лі яе Аляксандру Солтану. Гэтым разам ён паставіўся да абраза з вялікай глыбокай павагай і даў зарок збудаваць на месцы зьявы царкву ў гонар Найсьвяцейшай Багародзіцы. Каля драўлянага храма неўзабаве зьявілася паселішча і утварыўся прыход. Каля 1520 года храм цалкам згарэў, нягледзячы на высілкі жыхароў патушыць пажар і выратаваць абраз. Усе думалі, што ён загінуў. Але аднойчы сялянскія дзеці, вяртаючыся з школы, убачылі цудоўнае бачаньне: Дзева незвычайнай прыгажосьці ў прамяністым зьзяньні сядзела на камяні ў згарэлага храма, а ў руках у Яе была абраз, якой усё лічылі згарэўшым. Дзеці не адважыліся падысьці да Яе, але пасьпя­шаліся распавесьці аб бачанням родным і знаёмым. Усё прынялі апавяданьня аб бачаньні за Боскае адкрыцьцё і разам са сьвятаром адправіліся да гары. На камяні, каля запаленай сьвечкі, стаяў Жыровіцкі абраз Боскай Маці, ніколькі не пацярпеўшы ад агню. Часова абраз паставілі ў хаце сьвятара, а камень быў абгароджаны. Калі пабудавалі каменны храм, туды, паставілі цудатворны абраз. Пасьля каля храма паўстаў мужчынскі манастыр. У 1609 году манастыр стаў уніяцкім і быў такім да 1839 года. Ва увесь гэты час Жыровіцкі абраз Боскай Маці карыстаўся шанаваньнем і праваслаўных, і уніятаў, і каталікоў. Падчас першай сусьветнай вайны Жыровіцкі абраз Боскай Маці вывезьлі ў Маскву, а ў пачатку 20-х гадоў ён была павернуты ў храм Жыровіцкага манастыру. Цяпер ён знаходзіцца ў саборы ў гонар Усьпеньня Найсьвяцейшай Багародзіцы Жыровіцкага манастыра і глыбока шануецца за яго дабрадатную дапамогу. Абраз выразаная на камяні памерам 43х56 мм.

КАЗАНЬ У НЯДЗЕЛЮ ЖАНЧЫН – МІРАНОСІЦ

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

Упадабаныя браты і сёстры!

У першых словах сваіх хачу павіншаваць усіх прысутных тут жанчын з іх вялікім сьвятам – Нядзеляй жанчын–міраносіц. Таму што, сёньня мы сьвяткуем сьвята вернасьці, і, у першую чаргу вернасьці жаночай ...

Давайце успомнім, што каля Крыжа Госпада стаяла Багародзіца і апостал Ян: усе іншыя вучні разьбегліся. Але каля Крыжа стаялі таксама жанчыны–міраносіцы, тыя, якія ішлі за Ім на працягу усяго Яго служэньня.

АКАФІСТ СЯСТРЫ ГАСПОДНЯЕ ПА ПЛОЦІ, ФАМАРЫ ДАБРАШЧАСНАЙ, ПРАВЕДНАЙ ЖАНЧЫНЕ - МІРАНОСІЦЫ

Кандак 1

Абраная ад роду Давыда і званьням сястры па плоці Госпада Ісуса Хрыста ўшанаваная, і ўсьлед Яму зь любоўю ідучая, і ад усяго сэрца яму паслужыўшае, Фамары дабрашчаснае, так зь замілаваньням сьпяваем: Радуйся, праведная жанчына Фамара, міраносіца і сястра Госпада.

Ікас 1

Анёла, як маланку, на камяні сядзячага, бачыла ты, сьвятая і праведная жанчына Фамара, калі зь іншымі жанчынамі – міраносіцамі рана ранкам прыйшла да магілы Жыцьцядаўца, праз гэта, з пахвалою, сьпяваем табе так:

Радуйся, бачаньнем Анёла абрадаваная; радуйся, салодкай весткай аб Уваскрашэньні Хрыста суцешаная.

Радуйся, бо суцяшэньне гэтае, як міра водарнае, апосталам прынесла; радуйся, бо моцна верыць у Ўваскрэсеньне Хрыстова ўсіх навучыла.

Радуйся, праведная жанчына Фамара, міраносіца і сястра Госпада.

АКАФІСТ СЬВЯЦІЦЕЛЮ КІРЫЛЕ ТУРАЎСКАМУ

Кандак 1

Абраны ўгоднік Хрыстовы і Эвангельскіх запаветаў добры выканаўца, усяго Кіеўскага Праваслаўя залатавусны настаўнік, праслаўляем цябе, малітоўніка за ўсіх, хто зь вераю старана да цябе прыбягае, бо ты стаіш зь адвагаю прад Сьвятой Тройцай, малі аб нас, нягодных дзецях тваіх, каб у цьвёрдасьці Праваслаўнае веры і набожнасьці жылі і зь замілаваньням табе сьпяваем: Радуйся, Кірыла, богамудры настаўнік пакаяньня.

Ікас 1

Анёльскаму жыцьцю ад дзяцінства навучыўся ад богалюбівых бацькоў шляхетнага роду, але не любіў ні багацьця, ні славы тленнае, ні забаў сьвету гэтага, усё, як разумны, разумеў ты. Разуменьне прамудрасьці кніжнай ад добрых настаўнікаў грэцкіх успрыняў, і найбольш розум свой ад юнацтва рупліва да вывучэньня Боскага Пісаньня і сьвятых скіраваў, а малітву, адзіноту і пост палюбіў ты, Кірыла. Цяпер і нас да набожнасьці гэтым уздымі, удзячна сьпяваючых табе:

Радуйся, горада Турава лаза цудоўная, што прынесла плод добры; радуйся, бо Адзінага Госпада й запаветы Ягоныя ад юнацтва ты палюбіў.

Радуйся, бо набожных бацькоў сваіх руплівасьцю да навукі парадаваў; радуйся, бо ад настаўнікаў, вядомых грэкаў, розум кніжны ты прыняў.

Радуйся, бо паказаў вялікія посьпехі ў кніжнае мудрасьці і набожнасьці; радуйся, бо ад Сьвятога Пісаньня прамудрасьць Боскую атрымаў.

Радуйся, бо творамі Яна Залатавуснага ды сьвятых айцоў Бізантыі розум свой сілкаваў; радуйся, бо цноту, сьціпласьць і пакору ад юнацтва захаваў і праз усё жыцьцё свае пранёс.

Радуйся, Кірыла, богамудры настаўнік пакаяньня.

АКАФІСТ УВАСКРЭСЕНЬНЮ ХРЫСТОВАМУ

Кандак 1

Абраны ад дзён — гэты названы і сьвяты дзень, сьвятаў Сьвята і ўрачыстасьць Урачыстасьцяў, бо Хрыстос уваскрэс з памерлых на трэці дзень, ад зваяваўшы і людзей ўваскрэсіўшы, Яго ж славячы і засьпяваем усе: Хрыстос уваскрэс, сьмерцю сьмерць зваяваў, людзі радуюцца.

Ікас 1

Анёлы, Хрыстос Збаўца, сёньня апяваюць на нябёсах Твае з памёршых Уваскрашэньня, і нас на зямлі зрабі годнымі чыстым сэрцам Цябе з радасьцю славіць і сьпяваць:

Хрыстос уваскрэс, — Анёлы радуюцца на нябёсах.

Хрыстос уваскрэс, — сьпявае Госпаду уся зямля.

Хрыстос уваскрэс, — засьпяваеце Богу нашаму песьню новую.

Хрыстос уваскрэс, — праведныя сёньня ды ўзрадуюцца.

Хрыстос уваскрэс, — брама пекла адчыняецца.

Хрыстос уваскрэс — сьмерць зваяваў, людзі радуюцца.

Велікоднае пасланьня Ўсяленскага патрыярха Барталамея

Пасланьня Барталамея

З ласкі Божай

Архіяпіскапа Канстантынопаля – Новага Рыму

і Ўсяленскага Патрыярха

Для Паўнаты Царквы

Мілата, Мір і Міласьць ад Хрыста Ўваскрэслага ў Славе

Упадабаны суслужыцелі й набожныя, багалюбчыя дзеці Царквы

Хрыстос Уваскрэс!

Абвяшчалі Уваскрэсеньня, жанчыны  — міраносіцы, але вучні Хрыста гэта лічылі ілжывымі. Аднак, слова, якому ран не паверылі, было пацьверджана, як Праўда. Уваскрэслы Гасподзь зьявіўся вучням некалькі разоў.

Слова Сьвяціцеля Епіфана, япіскапа Кіпрскага ў Вялікую Суботу

Сьвятога айца нашага Епіфана, япіскапа Кіпрскага Слова на пахаваньне Боскага Цела Госпада і Выратавальніка нашага Ісуса Хрыста ды аб Сыходжаньні Госпада ў пекла

Што гэта? Сёньня цішыня вялікая на зямлі. Цішыня вялікая і разам з тым маўчаньне. Цішыня вялікая, таму Цар сьпіць. Зямля спалохалася і змоўкла, бо Бог целам заснуў і усіх ад веку сьпячых, падняў. Бог у целе памёр, і пекла задрыжала. Бог на кароткі час заснуў і тых, хто знаходзіўся ў пекле ўваскрэсіў.